Borsa İstanbul Küresel Bir Aktör Olma Yolunda Emin Adımlarla İlerliyor

Yeryüzünün en kadim şehirlerinden biri olan İstanbul’u anlatmaya sayfalar yetmez.

Zamanında Napolyon’un dediği gibi, “dünyanın bir başkenti olsaydı, hiç kuşkusuz o başkent İstanbul olurdu.” Tarih öncesinden bu yana ana ticaret yollarının kavşak noktasında yer alan İstanbul’un, sermaye ve finans piyasaları açısından çok kilit bir noktada durduğunu görüyoruz. Türkiye’nin 2023 hedefleri doğrultusunda geliştirdiği ‘Uluslararası Finans Merkezi’ vizyonuyla İstanbul, sahip olduğu potansiyeli en iyi şekilde hayata geçirerek dünyanın en önemli finans başkentlerinden biri olmaya hazırlanıyor. 

Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılı dolayısıyla belirlenen 2023 hedefleri kapsamında 2 trilyon dolarlık ekonomik büyüklüğe ulaşılması hedeflenirken, sermaye piyasalarının büyüklüğünün de milli gelirin yüzde 70’ine ulaşması öngörülüyor. Bu kapsamda Ekim 2009’da Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) İstanbul’da gerçekleştirilen yıllık toplantıları sırasında, İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı dünya kamuoyu ile paylaşıldı. İstanbul’un uluslararası alanda rekabet gücüne sahip bir finans merkezine dönüşebilmesi için reel sektörün ihtiyaçlarını karşılayacak, her türlü finansal aracın ihraç edilebildiği, güçlü bir fiziki, beşeri ve teknolojik altyapıya sahip, etkin bir biçimde denetlenen şeffaf bir piyasa yapısının tesis edilmesi hedefleniyor. 

Mevcut durumda İstanbul, dünya küresel finans merkezi sıralamasında 42. sırada yer alıyor. 2018 sonunda İstanbul’un dünya küresel finans merkezi sıralamasında ilk 25 arasında, Türkiye’nin finansal gelişmişlik açısından ise ilk 30 ülke içerisinde yer alması hedefleniyor. Ayrıca yüzde 3,4 olan finansal hizmetler sektörünün milli gelir içindeki payının program dönemi sonunda yüzde 6’ya yükseltilmesi hedefleniyor. Borsa İstanbul, bu kapsamlı vizyonun odağında yer alıyor. Kurum bu doğrultuda bölgenin finansal süpermarketi, uluslararası yatırımcılara açılan kapısı, finans teknolojileri ve entelektüel merkezi olmayı temel öncelikleri olarak belirledi.

Borsa İstanbul bu öncelikler doğrultusunda son üç yıldır ciddi bir dönüşüm sürecine girdi. Geçmişi 141 yıl öncesinde Dersaadet Tahvilat Borsası’na kadar giden Borsa İstanbul, bu süreçte yeniden yapılandırılarak, anonim şirket statüsüne kavuşturuldu. 2012’nin son günlerinde yürürlüğe giren yeni Sermaye Piyasası Kanunu’nun getirdiği yenilikler sermaye piyasasının yeniden yapılandırılmasına ilişkin önemli yapı taşlarından bir tanesi. Bu kanunla İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, İstanbul Altın Borsası ve İzmir Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası, Borsa İstanbul çatısı altında birleştirilirken, tüm sermaye piyasası araçları tek bir ortak platformda işlem görmeye başladı. Borsa İstanbul yurt içinde bir yandan yeni şirketlerin halka açılmasını ve daha fazla yatırımcının borsaya gelmesini sağlayıcı faaliyetlerini hızlandırırken, diğer yandan da Türkiye’yi dünya borsalarında bir üst lige taşıyacak yönde adımlar attı.

Borsa İstanbul daha şimdiden Ortadoğu, Balkanlar ve Orta Asya’daki iştirakleri ve birçok borsa ile imzaladığı işbirliği anlaşmaları ile bu alanda önemli bir mesafe kat etmiş durumda. Halihazırda, Kırgız Menkul Kıymetler Borsası’nda yüzde 24,51, Karadağ Borsası’nda yüzde 24,39, Bakü Sermaye Borsası’nda yüzde 4,76 ve Saraybosna Menkul Kıymetler Borsası’nda yüzde 16,54 hissesi bulunan Borsa İstanbul tüm bu ortaklıkların yanı sıra, tüm dünyadan, çeşitli borsalarla işbirliği anlaşmaları imzaladı ve ortak projeler geliştirdi.

NASDAQ GONGU BORSA İSTANBUL İÇİN ÇALDI

ABD merkezli Nasdaq Grup ile imzalanan ortaklık anlaşması ile çok önemli bir dönemece girildi. Bu stratejik ortaklık, 21 Nisan 2014 tarihinde New York kentindeki NASDAQ MarketSite’da yapılan gong töreniyle dünya kamuoyuna duyuruldu.

Yapılan anlaşmayla birlikte Borsa İstanbul bünyesinde yer alan tüm piyasaların tek bir işlem platformu üzerinden hizmet vermesi planlanıyor. Bu hedef doğrultusunda ilk aşama olarak bu yıl içinde Pay Piyasası, Nasdaq Genium INET (bundan sonra BISTECH) olarak adlandırılan yeni işlem platformu üzerine taşınacak. Bu geçiş ile birlikte Pay Piyasası’nda bazı yeni uygulamalar devreye alınacak ve bazı mevcut uygulamalara son verilecek. Söz konusu ürünlerin Avrasya Bölgesi’ndeki satış hakları Borsa İstanbul’a ait olacak ve nihai olarak Borsa İstanbul, teknolojik açıdan know-how kazanmış olacak. Taraflar ayrıca, Borsa İstanbul’un, küresel çaptaki ihraççılar, yatırımcılar ve şirketlere hizmet veren, Avrasya bölgesinin sermaye piyasası merkezi olarak konumunu ve markasını güçlendirmek amacıyla yakın işbirliği içinde çalışacak. Borsa İstanbul’un sermayesine yüzde 5 oranında ortak olan Nasdaq’ın yüzde 2 oranında  ilave pay alma hakkı bulunuyor. 

LONDRA BORSASI İLE TÜREV ÜRÜNLERİNE  YÖNELİK DEV İŞBİRLİĞİNE İMZA ATILDI 

Borsa İstanbul stratejik iş birliklerine hız kesmeden devam ediyor. Kurum kısa süre önce türev ürünlerinin dünyanın finans başkentinde işlem görmesi için Londra Borsası Grubu (London Stock Exchange Group) ile önemli bir işbirliğine imza attı ve dünyanın sayılı takas kuruluşlarından London Clearing House (LCH.Clearnet) ile ortak oldu. 

Bu anlaşma kapsamında Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nın (VİOP) BIST 30 endeksine ve pay senetlerine dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri Londra Borsası Türev Ürünler Piyasası’nda işleme açılıyor. Düzenleyici otoriteden gerekli izinlerin alınması ve müşteri hazırlığına bağlı olarak, bu ürünlerin Londra Borsası Türev Ürünler Piyasası’nda 2015’in ikinci yarısında işleme açılması bekleniyor. Bu ortaklığın ileride daha fazla ürünü kapsaması hedefleniyor. 
Londra Borsası’nın, Borsa İstanbul’un piyasa kapitalizasyonu ve işlem hacmi bakımından önde gelen şirketlerini içeren BIST 30 endeksine ve pay senetlerine dayalı vadeli işlem ve opsiyon ürünlerini yatırımcılara sunabileceği bu anlaşma kapsamında, söz konusu sözleşmelerde Londra Borsası’nda gerçekleşecek işlemlere ilişkin olarak Londra Borsası Grubu’nun iştiraki olan LCH.Clearnet merkezi karşı taraf işlevini üstlenecek.

BIST 30 endeks vadeli işlem sözleşmelerinde günlük ortalama 170 binin üzerinde sözleşme alım-satımı gerçekleşiyor. Söz konusu anlaşma ile Borsa İstanbul VİOP’ta söz konusu sözleşmelerde daha önce işlem yapmamış fakat Londra Borsası’nda işlem yapan yabancı yatırımcılar, Londra Borsası çatısı altında Borsa İstanbul ürünleri ile tanışması ve bu sayede Türkiye sermaye piyasalarının görünürlüğünün ve VİOP’ta işlem gören sözleşmelerin derinliğinin artması bekleniyor. 

Aynı sözleşmelerin iki borsada da işlem görmesi ile arbitraj işlemlerinin de önü açılacak. İki piyasa arasındaki fiyat farklılarından yararlanarak arbitraj işlemi gerçekleştiren yatırımcıların uzun vadede Londra Borsası’nda işlem yaptıkları ürünlerin kaynağına, VİOP’a erişerek VİOP’ta da işlem yapmaları bekleniyor. 
Bu anlaşma karşı tarafa da büyük faydalar sağlıyor ve Londra Borsası Türev Ürünler Piyasası’nın gelişiminde de önemli bir aşamaya işaret ediyor. Anlaşma ile Londra Borsası müşteri tabanına, Türkiye sermaye piyasaları vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerini uluslararası piyasalarda alıp satma ve takas etme imkanı sunabilecek.

LONDRA BORSASI İLE İŞBİRLİĞİ NE GETİRECEK?

» Anlaşma ile Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nın (VİOP) BIST 30 endeksine ve pay senetlerine dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri Londra Borsası Türev Ürünleri Piyasası’nda işleme açılıyor. 
» Takas işlemleri LCH. Clearnet tarafından gerçekleştirilecek. 
» Borsa İstanbul ve FTSE, 2015 yılında Endeks Ortaklığı başlatacak.
» Anlaşma ile Borsa İstanbul’da işlem gören finansal türev ürünlere likidite sağlanmasının yanı sıra bu türev ürünlerde işlem yapan yatırımcıların korunma işlemleri ile spot piyasamıza da likidite sağlaması amaçlanıyor.

LONDRA METAL BORSASI İLE İŞBİRLİĞİ NE GETİRECEK?

» Borsa İstanbul, Londra Metal Borsası’nın takas kuruluşu LCH.Clearnet’te pay sahibi olurken aynı zamanda Londra Metal Borsası ve onun ana şirketi olan Hong Kong Borsası ve Takas Şirketi (HKEx) piyasa verilerinin dağıtımı konusunda ortak hareket edecek.
» İki borsa, Türk çelik piyasasına yönelik yeni ürün ve hizmetler geliştirme çalışmalarını birlikte yürütecek. 
» Borsa İstanbul aynı zamanda Londra Metal Borsası ve HKEx’e ait gerçek zamanlı fiyat verilerinin dağıtım hakkına sahip olacak.

“LONDRA BORSASI GRUBU’NUN ULUSLARARASI ERİŞİMİ, BORSA İSTANBUL’UN BÖLGESEL BİR MERKEZ OLMA TUTKUSUYLA BİRLEŞİYOR”

Londra Borsası Grubu (LSEG) Hisse Senedi ve Türev Piyasaları Direktörü Nicholas Bertrand

“Türev işlemler ve endeks hesaplama işini kapsayan anlaşma, Londra Borsası Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası’nın gelişim çizgisinde önemli bir yer tutuyor. Bu anlaşma sayesinde,  küresel müşteri tabanımıza BIST 30 Endeksi ve Türkiye’de işlem gören belli başlı paylar üzerine yazılmış vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri sunma imkanı bulduk. Onay almamızı takiben, müşterilerimiz Türk Lirası cinsinden bu ürünlere, hali hazırda kullandıkları ve alışkın oldukları alım-satım altyapısı üzerinden erişebilecekler ve aynı zamanda LCH Clearnet’in sunduğu merkezi karşı taraf hizmetlerinden faydalanabilecekler. Türkiye, dünyanın en dinamik gelişmekte olan piyasalarından biri olmanın yanı sıra, 1 trilyon Dolara yaklaşan GSMH’si, büyüyen ihracat sektörü, dinamik şirketleri ve yüksek potansiyele sahip sermaye piyasasıyla küresel ekonomik platformda kilit öneme sahip bir aktör. Tüm bu faktörler, Londra Borsası Grubu’nun uluslararası erişimini Borsa İstanbul’un önemli bir bölgesel merkez olma tutkusu ile birleştirmeyi amaçlayan bir ortaklık için çok elverişli bir ortam sağlıyor.
Bu kadar saygın bir bölgesel oyuncu ile ortaklık kurma imkânından son derece memnunuz ve bu anlaşmanın, hem bizim borsamız hem Borsa İstanbul’un küresel arenadaki etkili ve yenilikçi imajlarını perçinleyeceğinden eminiz.”

“BORSA İSTANBUL İLE ORTAKLIĞIMIZDAN BÜYÜK  MEMNUNİYET DUYUYORUZ”

Londra Metal Borsası Genel Müdürü ve  HKEx Piyasalar Eş Başkanı Garry Jones

“Dünyanın sınai maden ticareti merkezi olan Londra Metal Borsası, piyasalarına daha iyi hizmet verebilmek amacıyla uluslararası çapta büyümek ve stratejik ortaklarla çalışmak için fırsatlar yaratmaya çalışıyor. Borsa İstanbul ile ortaklığımızdan büyük memnuniyet duyuyoruz. Borsa İstanbul ile çalışmalarımız veri ve ham madenlerle sınırlı kalmayacak; birlikte farklı varlık sınıfları üzerinde de çalışmayı heyecanla bekliyoruz.

Borsa İstanbul, nakit uzlaşmalı hurda demir sözleşmelerini kote etmeye hazırlanıyor. Verilerimiz için Borsa İstanbul’a lisans verdik; bu şekilde, kütük çelik vadeli işlem sözleşmelerinin hem Türkiye’de hem de dünyada başarıyla işlem görmesine yönelik olarak işbirliği yapıyoruz. Bu, ortaklığımız yönünde atılmış sağlam bir ilk adım ve ilişkimiz geliştikçe önümüzde başka ne imkanlar var, bakacağız. Türkiye’nin çelik üretiminde küresel bir merkez olduğu biliniyor. Bu ortaklıkla, Londra Metal Borsası ile Borsa İstanbul, çelik vadeli işlem sözleşmelerinin hem bölgede hem tüm dünyada başarıyla işlem görmesi için işbirliği yapıyor.”

LONDRA, HONG KONG VE İSTANBUL  ÜÇGENİNDE METAL HATTI KURULUYOR

Borsa İstanbul son olarak Hong Kong Borsası ve Takas Şirketi HKEx’in sahibi olduğu Londra Metal Borsası ile veri dağıtımı anlaşması yaptı.

Dünyanın sınai maden ticareti merkezi olan Londra Metal Borsası’nda 2014 yılında 4 milyar tona ve 14,9 trilyon ABD doları nominal değere eşdeğer 177 milyon lotluk işlem yapıldı. Yılsonu itibariyle, 5,8 milyon tonluk emtia, borsanın dünyanın 37 farklı yerindeki 670 depolama tesisinde saklanıyor.

Peki, bu stratejik işbirlikleri taraflara tam olarak ne getiriyor? Bölgesel veri dağıtım merkezi olma hedefi kapsamında gerçekleştirdiği çalışmalar ile daha önce Saraybosna Borsası, Karadağ Borsası, Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) ve Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) verilerinin dağıtım yetkisini alan Borsa İstanbul, Londra Metal Borsası ve HKEx ile imzalamış olduğu sözleşmelerle veri dağıtım ağına onların verilerini de ekledi. Borsa İstanbul’un bu borsaların verileri için almış olduğu dağıtım lisansı beş yıllık dönemi kapsayacak. Bu dönemin sonunda sözleşmenin yenilenmesi söz konusu olabilecek. 

İmzalanan sözleşmeler ile Borsa İstanbul endüstriyel maden ticaretinin önemli merkezlerinden olan Londra Metal Borsası’nın eşanlı verilerini ve HKEx’e ait hem menkul kıymet piyasalarının hem de vadeli işlem piyasalarının eşanlı Düzey 1 ve Düzey 2 verilerini yatırımcılara veri yayın kuruluşları üzerinden ulaştırabilecek. Londra Metal Borsası verilerinin dağıtımına 2015 yılının ikinci yarısında yarısında, HKEx verilerinin dağıtımına ise en geç 2016 yılı başında başlanması planlanıyor.

Borsa İstanbul bu doğrultuda nakit uzlaşmalı hurda demir sözleşmelerini kote etmeye hazırlanıyor. Londra Metal Borsası ve HKEx verilerini kullanacak olan Borsa İstanbul, kütük çelik vadeli işlem sözleşmelerinin hem Türkiye’de hem dünyada başarıyla işlem görmesine aracılık edecek. 

Türkiye’nin çelik üretiminde küresel bir merkez olduğu biliniyor. Bu ortaklıkla, Londra Metal Borsası ile Borsa İstanbul, demir vadeli işlem sözleşmelerinin hem bölgede hem tüm dünyada başarıyla işlem görmesi için işbirliği yapıyor. Sözleşmeye taraf olan borsalar aynı zamanda çelik piyasası için yeni ürün ve hizmetler geliştirmek üzere birlikte çalışacak. 

Londra Metal Borsası halihazırda yeni ürünler üzerinde çalışıyor. Önümüzdeki Ekim ayında nakit uzlaşmalı hurda demir ve inşaat demiri sözleşmelerinin işleme açılması planlanıyor. Ayrıca dört bölgesel aluminyum primli sözleşme de yolda. Küresel bağlantı, HKEx Grubu açısından büyük önem taşıyor. HKEx, Çin anakarasının hemen başlangıcında bulunan eşsiz yeri sayesinde, “karşılıklı piyasa” kavramının geliştirilmesiyle sağlanabilecek heyecan verici imkanları kullanmak üzere, Çin’i dünyaya, dünyayı da Çin’e bağlıyor. HKEx yetkilileri, Londra Metal Borsası ve Borsa İstanbul arasında kurulan ortaklığı memnuniyetle karşıladıklarını ve Borsa İstanbul’la, yalnız veri ve madenler konusunda değil, birçok farklı alanda işbirliği yapmayı dört gözle beklediklerini dile getiriyor. 

“BORSA İSTANBUL İLE FARKLI ALANLARDA İŞBİRLİĞİ YAPMAYI DÖRT GÖZLE BEKLİYORUZ”

Hong Kong Borsası ve Takas Şirketi (HKEx)  Chief Executive Charles Li

“Küresel bağlantı, Hong Kong Exchanges and Clearing Limited’in (HKEx) arzusu ve vizyonudur. HKEx, Çin anakarasının hemen başlangıcında bulunan eşsiz yeri sayesinde, “karşılıklı piyasa” kavramının geliştirilmesiyle sağlanabilecek heyecan verici imkanları kullanmak üzere, Çin’i dünyaya, dünyayı da Çin’e bağlar. HKEx, Londra Metal Borsası ve Borsa İstanbul arasında kurulan ortaklığı memnuniyetle karşılıyor ve Borsa İstanbul’la, yalnız veri ve madenler konusunda değil, birçok farklı alanda işbirliği yapmayı dört gözle bekliyoruz.”

STRATEJİK İŞ BİRLİKLERİ MEYVESİNİ VERMEYE BAŞLADI

Borsa İstanbul son yıllarda geçirdiği büyük dönüşüm ve yaptığı stratejik işbirliklerinin meyvelerini şimdiden toplamaya başladı. 2010 sonu itibariyle Küresel Finans Merkezleri Endeksi’nde (Global Financial Centers Index, GFCI) 74’üncü sırada yer alan İstanbul’un son üç yılda 32 sıra yükselerek 42’nci sıraya yerleşmesi son yıllarda yürütülen çalışmaların bir meyvesi.

Türkiye bu süreçte sağlanan ekonomik ve siyasi istikrar ve büyüyen sermaye piyasası ile yabancı yatırımcıların ilgisini çekmeye devam ediyor. Bunun en büyük göstergelerinden biri ise Pay Piyasası’nda üst düzeyde seyreden yabancı sahiplik oranı. 2002 yılında yüzde 43 olan bu rasyo, 2015 yılının mart ayında yüzde 63 seviyesine ulaştı. Yabancı yatırımcılar Pay Piyasası dışında, borçlanma araçlarının işlem gördüğü platformlarda da aktif şekilde yer alıyor.   

Gerek Türkiye’nin istikrarlı büyümeye erişebilmesi gerekse de İstanbul’un küresel bir finans merkezi haline getirilmesi için birçok fırsat ve yapılması gereken ev ödevleri bulunuyor. Öncelikli hedef, yurt içi piyasadaki potansiyeli ortaya çıkarmak, bölge ülke şirketlerini Borsa İstanbul’da işlem görmeye davet etmek, faizsiz finansal araçlar alanında öncü olmak ve finansal farkındalığı artırarak tasarruflara katkıda bulunmak. Bu süreçte, likiditenin ve işlem hacminin yüksek olduğu, yabancı/ yerli yatırımcıların ilgi odağı konumunda, çok çeşitli ihtiyaç ve tercihlere cevap verebilen bir ürün çeşitliliğine sahip, teknoloji ihraç edebilecek düzeyde altyapısı bulunan bir borsaya sahip olunması büyük önem taşıyor. Borsa İstanbul kararlı adımlarla bu yolda iletiyor.