İki Yılda 57 İl Doğalgaza Kavuşacak

Tüm ülke doğalgaz hatlarıyla donatılacak. Dört hat için açılan ihalede son teklif tarihi 4 Aralık... Hemen peşinden altı boru hattı için ihaleye çıkılacak Türkiye doğalgaz ile ilk kez 1987 yılında tanıştı. Eski adıyla Sovyetler Birliği ile yapılan 6 milyar metreküplük doğal gaz anlaşması kapsamında ilk doğalgaz akışı, 500 milyon metreküp ile 1987 yılında başladı. Kademeli olarak artırılan bu tutara, 1994 yılından itibaren Cezayir ve daha sonra Nijerya`dan yapılan LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) alımları eklendi. Bu arada, Rusya Federasyonu ile 8 milyar metreküplük ikinci bir doğalgaz alım anlaşması yapıldı. Sonuçta doğalgaz ithalatı ve yurtiçinde kullanımı hızla çoğaldı. Yıllık 500 milyon metreküple başlayan doğalgaz tüketimi, 1999 yılında 12.6 milyar metreküpe ulaştı. Bu yıl 14.5 milyar metreküp olacağı tahmin edilen bu rakamın 2010 yılında 55 milyar, 2020 yılında 83 milyar metreküpe yükseleceği hesaplanıyor. Bu rakamların yıllık ortalama yüzde 15`in üzerinde bir artışı ifade ettiğini belirten ilgililer, başka hiçbir ülkede bundan daha yüksek bir artış olmadığına dikkat çekiyor.



Türkiye`deki doğalgaz kullanımı, başlangıcından bu yana geçen 13 yıllık sürede sanayi tesislerinden enerji santrallerine, konuttan ticari işyerlerine kadar bir çok alana yayılmış durumda. Halen 200`den fazla endüstriyel tesis ile 47 elektrik santralında ve altı organize sanayi bölgesinde, ayrıca İstanbul, Ankara, İzmit, Bursa ve Eskişehir olmak üzere beş ilde konutlarda ve ticari işletmelerde doğalgaz kullanılıyor.Mevcutlara ek olarak, inşası devam eden, ihale sürecinde bulunan ve ihale hazırlıkları sürdürülen yatırım projeleriyle, önümüzdeki üç yıllık süre içerisinde Türkiye`nin dört bir yanı doğalgaz iletim ve dağıtım hatlarıyla donatılmış olacak. Doğalgaz kullanan şehir sayısı ise 57`ye ulaşacak.


ALIM ANLAŞMALARI;

Türkiye bugüne kadar beş ülkeyle yedi ayrı doğal gaz alım anlaşması imzaladı. Anlaşmalarda yer alan doğalgaz alım miktarı toplamı, yıllık 61.2 milyar metreküp. Bunun 30 milyar metreküplük bölümü Rusya ile yapılan üç anlaşma kapsamında yer alıyor. Biri 6 milyar, diğeri 8 milyar metreküplük iki anlaşma çerçevesinde halen doğalgaz ithalatı devam ediyor. 16 milyar metreküplük üçüncü anlaşmayı içeren Mavi Akım projesi üzerindeki çalışmalar ise devam ediyor. Proje kapsamında, inşasına başlanılan boru hatlarının yapımının önümüzdeki yıl tamamlanması ve Ekim 2001 itibariyle doğalgaz akışının başlatılması planlanıyor. Karadeniz`e döşenecek boru hattıyla taşınacak doğalgazın tutarı ilk aşamada yıllık 8 milyar metreküp olacak. Daha sonra denize döşenecek paralel bir hatla 8 milyar metreküplük daha gaz taşınacak. Yürürlükte bulunan diğer iki anlaşma kapsamında, Cezayir`den 4 milyar, Nijerya`dan 1.2 milyar metreküplük sıvılaştırılmış doğal gaz, tankerlerle Marmara Ereğlisi`ne getiriliyor. Buradaki tesiste sıvı halden gaz haline dönüştürülüyor.


Son iki anlaşmadan, İran ile yapılan 10 milyar metreküplük doğalgaz anlaşması çerçevesinde, bu ülkeden doğalgaz alımının Temmuz 2001`de başlatılması öngörülüyor. Türkmenistan ile yapılan 16 milyar metreküplük doğalgaz anlaşmasının ise fiilen 2002-2004 döneminde devreye sokulması planlanıyor.
Türkmenistan ile Türkiye arasındaki doğal gaz ticareti bununla sınırlı kalmayacak. İmzalanan çerçeve anlaşma kapsamında, Türkiye bu ülke doğalgazının Avrupa`ya taşınmasında da köprü olacak. Hazar Geçişli Türkmenistan-Türkiye-Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı ile, bu ülkeden pompalanacak yıllık 30 milyar metreküplük doğalgazın 16 milyar metreküplük kısmı Türkiye`de kullanılırken, kalan bölümü Avrupa`ya taşınacak. Türkiye bunlara ek olarak, Irak`tan 10 milyar metreküplük, Mısır`dan 4 milyar metreküplük doğalgaz alınması yönündeki çalışmalarını ileri bir aşamaya getirmiş durumda. Ayrıca, Azerbaycan doğalgazının Türkiye`ye taşınması yönünde de görüşmeler sürdürülüyor. Türkiye, bütün bu çabalarıyla, dünyanın ispatlanmış petrol ve gaz rezervlerinin dörtte üçünün kendi çevresinde olduğu gerçeğinden de hareketle, 21`inci yüzyılın Avrasya Enerji Koridoru olmayı hedefliyor. Türkiye`nin bu hedefine ulaşabilmesi için, birkaç yıl içerisinde doğalgaz yatırımları için milyarlarca dolarlık harcama yapılması gerekecek. Doğalgaz yatırımlarına ek olarak, 2020 yılına kadar inşa edilecek petrol iletim ve dağıtım hatları ile enerji üretim tesislerinin toplam proje bedelinin ise 100 milyar dolara yaklaşacağı hesaplanıyor.


GÜNDEMDEKİ PROJELER;

Türkiye`deki doğal gaz kullanımının, planlandığı şekilde önümüzdeki üç yılda ülke çapında yaygınlaştırılması için onlarca proje üzerindeki çalışmalar devam ediyor. Projelerin bir kısmı inşaat aşamasına getirilirken, bir bölümü ihale sürecinde, bir bölümü de ihale hazırlığı döneminde bulunuyor. Türkiye`de halen sadece Rusya doğal gazını Trakya`dan Ankara`ya kadar taşıyan boru hattı faaliyette bulunuyor. Bulgaristan sınırından giren bu hat Hamitabat, Ambarlı, İstanbul, İzmit, Bursa, Eskişehir güzergahından Ankara`ya ulaşıyor. Ana hattın kolları olarak, İzmit`ten Karadeniz Ereğlisi`ne ve Bursa`dan Çan`a iki hat uzanıyor. Bu hattın Çanakkale`ye kadar götürülmesini içeren proje halen uygulama aşamasında. Aynı şekilde, başka bir kolun İzmir`e uzatılması amacını taşıyan Karacabey-İzmir hattının inşası da devam ediyor. Batıdan doğuya, kuzeyden güneye Türkiye`nin baştan sona boru hatlarıyla donatılmasını sağlayacak büyük ana iletim hatları üzerindeki çalışmalar ise, bir bölümü yapım, bir bölümü ihale aşamasında olmak üzere sürdürülüyor. Doğu Anadolu doğalgaz ana iletim hattı, Doğu Beyazıt`tan Ankara ve Konya`ya kadar uzanan, daha sonra da güneyde Adana-Mersin, batıda İzmir`e kadar uzanacak olan en büyük doğalgaz hattı olacak. Ana hattın inşası için daha önce Doğu Beyazıt-Erzurum, Erzurum-Sivas, Sivas-Kayseri, Kayseri-Ankara ve Kayseri-Konya-Seydişehir olmak üzere beş bölüm halinde ihale yapılmıştı.


Büyük bölümü tamamlanan bu 1545 kilometrelik hattın 2001 Mayıs ayına kadar tamamen bitirilmesi öngörülüyor. Hattın güneyde Mersin`e, batıda İzmir`e uzanacak bölümleri için ise, her biri üçer bölümden oluşmak üzere altı bölüm halinde önümüzdeki günlerde ihaleye çıkılacak. Üç bölüm halinde ihale edilecek Güney Doğal Gaz İletim Hattı`nın toplam maliyetinin 225 milyon dolar, yine üç bölüm halinde ihale edilecek olan Konya-İzmir Doğal Gaz İletim Hattı`nın toplam maliyetinin de 245 milyon dolar dolayında olacağı tahmin ediliyor. Bu hatların yapımının 2002 sonu ya da 2003 başına kadar tamamlanması öngörülüyor.
Doğu Beyazıt`tan başlayıp, doğu illerinden geçerek Sivas`a buradan hem güneydoğu ve güney illerine, hem de Ankara, Konya ve İzmir`e uzanacak boru hattından, anlaşması yapılmış olan İran ve Türkmenistan doğal gazı taşınacak. Hazar`dan geçerek Bakü-Tiflis üzerinden gelecek olan Türkmenistan gazı için ayrıca Kars-Erzurum arasında da bir hat inşa edilecek. Azerbaycan ile yapılacak muhtemel anlaşma kapsamında alınacak doğal gazın taşıması da yine bu hattan gerçekleştirilecek.Rusya`dan, Mavi Akım projesi kapsamında alınacak doğal gazın taşıması ise Samsun-Ankara arasında inşa edilmekte olan ana hat ile sağlanacak. Bu ana hat üzerinden Amasya, Yozgat ve Çankırı`ya tali hatlar uzanacak.


İHALE SÜRECİ DEVAM EDENLER;

Ankara, batıdan, doğudan ve kuzeyden gelen üç ana hattın buluştuğu yer olacak. Ankara`dan ayrıca, batıdan gelen mevcut hatta paralel olarak, ters yönde akım sağlayacak hatlar inşa edilecek. Loop adı verilen bu hatların dört bölüm halinde yapımı için açılan ihalelerde son teklif verme tarihi 4 Aralık 2000 olarak belirlenmiş durumda. Mihalıççık-Eskişehir ve Eskişehir-Bozüyük olmak üzere iki bölüm halinde inşa edilecek olan Ankara-Bozüyük Loop`unun toplam maliyetinin 60 milyon dolar olacağı hesaplanıyor. Bu hat sayesinde, 2001`de devreye alınması planlanan Samsun-Ankara Doğal Gaz Boru Hattı ile Doğu Anadolu Doğal Gaz İletim Hattı`nın tamamlanmasından sonra, her iki projeden temin edilecek fazla gaz, mevcut Rusya-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı`ndan ters istikamette, Ankara`dan Marmara yönünde taşınacak. Yine ihale teklifleri 4 Aralık`ta alınacak olan, Bozüyük-Adapazarı Doğalgaz İletim Hattı da Faz-1 ve Faz-2 olmak üzere iki bölüm halinde yapılacak. Her biri 60`ar kilometrelik bu hattın toplam proje değeri 45 milyon dolar olarak hesaplanıyor. Hat ile Gebze ve Adapazarı Doğalgaz Çevrim Santrallerine doğalgaz arzı sağlanacak. Bu hat bir branşmanla Kütahya`ya kadar uzatılacak. Hatların yapımı 2001 sonuna kadar tamamlanacak.


Mehmet ÖNGEOĞLU
PLANLANAN BORU HATLARI;

Doğu Karadeniz Bölgesi Doğalgaz Hattı
Hopa-Artvin-Rize-Trabzon-Giresun ve Ordu güzergahını takip ederek Samsun`a uzatılacak bir hat ile söz konusu yerleşim yerlerinde doğalgaz kullanıma sunulacak. Ayrıca Doğu Anadolu Doğalgaz İletim Hattı`ndan, Erzincan civarından alınacak bir branşman hattıyla, Gümüşhane ve Bayburt üzerinden, bu hatta bağlantı yapılacak.


Bu hattın yapımı için 2001`de ihaleye çıkılacak.
Mısır-Türkiye Doğalgaz Boru Hattı
Akdeniz altından yapılacak hat ile Türkiye`ye yılda 4 milyar metreküplük doğalgaz taşınması planlanıyor. Protokolü imzalanan proje üzerinde taraflar arasındaki görüşmeler devam ediyor.


Irak-Türkiye Doğalgaz Boru Hattı
Proje, Musul`dan Ceyhan`a uzanan petrol boru hattına paralel olarak döşenecek doğalgaz boru hattıyla yılda 10 milyar metreküplük gaz taşınmasını içeriyor. Bu konuda 1996 yılında bir çerçeve anlaşma imzalanmış olmasına karşın, Irak`a yönelik Birleşmiş Milletler ambargosu nedeniyle, projede ilerleme kaydedilemiyor. Projenin yürümesi ambargonun kaldırılmasına bağlı bulunuyor.


BOTAŞ Genel Müdürü / Gökhan Yardım
`DOĞALGAZ DAHA EKONOMİK`

DOĞALGAZ diğer alternatif kaynaklarla kıyaslandığında daha avantajlı. Aslında doğalgaz fiyatları bir yerde ham petrol fiyatlarına da bağlı. Yani ham petrol fiyatlarından etkileniyor. Ama birim enerji olarak doğalgaz ham petrolden daha ucuz. Ham petrol fiyatlarının yaklaşık yüzde 80`ine geliyor. Yani yüzde 20`lik bir ucuzluk var. Bu bir.

İKİNCİSİ, parasını kullandıktan sonra, 45 gün sonra ödüyorsunuz. Önceden peşin ödemiyorsunuz. Depolama, stok maliyetiniz yok. Kullanımı kolay. Verimi daha yüksek. Çok rahat elektrik üretebiliyorsunuz. Çevresel açıdan da verimli. O bakımdan genel ekonomi açısından daha avantajlı.

DOĞALGAZ şu anda fuel-oil`den yüzde 10-15, LPG`den yüzde 70 daha ucuz. O nedenle sanayiden çok büyük talep var bize; doğalgazın diğer bölgelere de götürülmesiyle ilgili. Zaten biz de götürme çalışmalarına çok yoğun şekilde devam ediyoruz.

SANAYİYE gaz verme yetkisi BOTAŞ`a ait. Sanayi kuruluşu bizimle sözleşme imzaladığında, branşman hattını çekiyoruz, oraya gaz veriyoruz. Ama ısınma amaçlı, konutlara dağıtım yetkisi bizim elimizde değil. Ancak Bakanlar Kurulu tarafından yetkilendirilmiş şirketler tarafından yapılabilir. Şu anda da mevcut beş şehir dışında sadece Adapazarı`nda bir şirkete bu yetki verilmiş durumda. Başka yetkilendirilmiş şirket yok.

DOĞALGAZIN ısınma amaçlı dağıtımı konusunda hazırlanmış bir yönetmelik var. Konu Bakanlar Kurulu gündeminde; henüz karar verilmedi. Ama biz 57 ile doğalgaz götürme altyapısını tamamlıyoruz. Bu 57 ildeki sanayi kuruluşlarının hepsine doğalgaz götüreceğiz.


HANGİ İLLER DOĞALGAZA KAVUŞACAK?
Mevcut iller:
Kırıkkale, Tekirdağ, İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Zonguldak, Bursa, Yalova, Balıkesir, Çanakkale, Bilecik, Eskişehir ve Ankara.
2001 sonuna kadar:
Erzurum, Erzincan, Sivas, Kayseri, Kırşehir, Aksaray, Karaman, Konya, Kütahya, Samsun, Amasya, Çorum, Kırıkkale.

2003`e kadar:
Malatya, Elazığ, Adıyaman, Kahramanmaraş, Gaziantep, Osmaniye, Adana, Mersin, Afyon, Isparta, Burdur, Denizli, Muğla, Aydın, İzmir, Manisa, Uşak, Artvin, Gümüşhane, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun, Kars, Ardahan, Iğdır, Van, Tokat.

İHALESİ YAPILACAK PROJELER VE TAHMİNİ BEDELLERİ
A) Güney Doğalgaz İletim Hattı
(Sivas-Malatya-Kahramanmaraş-Gaziantep-Osmaniye-Adana-Mersin) (Toplam 560 km. Tahmini bedeli 225 milyon dolar. Çapı 40 inç.)
Bölüm: Sivas-Malatya, 160 km, 65 milyon dolar.
Bölüm: Malatya-Gaziantep, 160 km, 65 milyon dolar.
Bölüm: Gaziantep-Osmaniye-Adana-Mersin, 240 km, 95 milyon dolar.
B) Konya-İzmir Doğalgaz İletim Hattı
(Konya-Isparta-Nazilli-İzmir) (Toplam 613 km. Tahmini bedeli 245 milyon dolar. Çapı 40 inç.)
Bölüm: Konya-Isparta, 217 km, 87 milyon dolar.
Bölüm: Isparta-Nazilli, 200 km, 80 milyon dolar.
Bölüm: Nazilli-İzmir, 196 km, 78 milyon dolar.
(NOT: İhalelere katılmaya hak kazanan firmaların (43 firma) listesi de var. İstenildiği takdirde yayınlayabiliriz....) (PARA)