Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu belli oldu

İstanbul Sanayi Odası'nın hazırladığı “Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2018 Araştırması”na göre, TÜPRAŞ, üretimden satışlarda 79 milyar lirayla Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşu oldu. Ford 31 milyar lirayla ikinci, Toyota ise 23,6 milyar lira ile üçüncü oldu.

İstanbul Sanayi Odası'nın hazırladığı “Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2018 Araştırması”na göre, Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ (TÜPRAŞ), üretimden satışlarda 79 milyar lirayla Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşu oldu.

İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, düzenlediği basın toplantısında, İSO'nun “Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" sonuçlarını açıkladı. 
TÜPRAŞ, üretimden satışlarda 79 milyar lira 42 milyon lirayla listede ilk sırayı alırken, Ford 31 milyar 63 milyon lirayla ikinci, Toyota ise 23 milyar 608 milyon lirayla üçüncü oldu. 
Listede Toyota'yı sırasıyla Oyak-Renault, Tofaş, Arçelik, İskenderun Demir ve Çelik, Ereğli Demir ve Çelik, İçdaş Çelik ve Hyundai Assan takip etti. 

Oyak-Renault yükseldi, Tofaş geriledi 

Listede ilk 3 sıra değişmezken, geçen yıl beşinci basamakta yer alan Oyak-Renault, 2018'de dördüncülüğe yükseldi. Tofaş ise dördüncü sıradan beşinciliğe geriledi. 
İlk 10 sırada yer alan şirketlerde ciddi bir değişim görülmezken, sadece dördüncü ile beşinci sıradaki şirketler yer değiştirdi. 

Son 14 yılın en yüksek büyümesi 

İSO 500'ün üretimden satışları son 14 yılın en yüksek büyümesi oldu ve yüzde 34,5 artışla 878 milyar TL'ye çıktı. 
Satışlardaki artışta fiyat yükselişlerinin yanı sıra ihracat gelirlerinde etkili olan döviz kurlarındaki artış rol oynadı. Gerçekleşen büyüme oranı da İSO 500'de son 14 yılın en yüksek büyümesi olarak dikkati çekti. 

Önceki yıl yüzde 19 olan üretimden satışlardaki reel büyüme ise 2018'de yüzde 11,8'e geriledi. İSO 500'ün faaliyet karı oranı 1,3 puan iyileşti ve yüzde 9,6'dan yüzde 10,9'a yükseldi. 
Araştırmaya göre İSO 500'ün ihracatı 2018'de yüzde 11,3 artışla 71,8 milyar dolar oldu. Böylece İSO 500'ün ihracat artış oranı, yüzde 7 olan Türkiye ve sanayi ihracatı artış oranının üzerinde arttı. Bu performansa bağlı olarak İSO 500'ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki payı da yüzde 44,5'e yükseldi. 
Şirketlerin FAVÖK büyüklüğü 2018'de yüzde 48 artarak 94,7 milyar TL'den 140,2 milyar TL'ye yükseldi. Böylece firmalar son 6 yılın en yüksek FAVÖK artışını gerçekleştirdi. Vergi öncesi dönem kar ve zarar toplamı yüzde 19,7 artarak 53 milyar TL'den 63,5 milyar TL'ye yükseldi. FAVÖK'te reel olarak yüzde 23 gibi yüksek bir artış sağlanırken, vergi öncesi dönem kar ve zarar toplamı reel olarak 0,5 azaldı. 

Faaliyet karı 107,8 milyar TL oldu 

Geçen yıl İSO 500, 107,8 milyar TL'lik faaliyet karı elde etti. Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar 270 milyar TL, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar ise 214,2 milyar TL olarak gerçekleşti. Bu iki kalem arasındaki fark alındığında 55,8 milyar TL’lik üretim faaliyet dışı net gelir elde edildi. Bunun 31,5 milyar TL'sini net kambiyo karları oluşturdu. Kalan 24,3 milyar TL ise faiz, iştirak, temettü gelirleri gibi pek çok kalemi içerdi. 
İSO 500'ün finansman giderlerinin faaliyet karı içindeki payı yüzde 49,8'den yüzde 88,9'a yükseldi. Yılın ikinci yarısındaki faiz oranları artışı ve TL'deki değer kaybına bağlı olarak enflasyondaki artışlar, İSO 500 için olumsuz mali koşullar yarattı. 
İSO 500'de faaliyetlerin finansmanında 2017 yılında yüzde 62,9'a kadar yükselen borçların payı, 2018 yılında 4,1 puan daha artarak yüzde 67'ye yükseldi. 
Geçen yıla göre artış hızını ikiye katlayarak reel olarak büyüme eğilimini sürdüren mali borçlar, yüzde 35,3 artış göstererek 242,9 milyar TL'den 328,6 milyar TL'ye yükseldi. 

Teknoloji ve Ar-Ge'de yükselme dönemi

Yaratılan katma değer itibarıyla en yüksek payı yüzde 37,5 ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler alırken, orta-düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 4,9 puan azalarak yüzde 35 oldu. Araştırmada sevindirici gelişme ise orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payının yüzde 20,2'den yüzde 22,2'ye yükselmesi oldu. 
Yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı yüzde 3,6'dan yüzde 5,3'e, orta yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sektörlerdeki firmaların yarattığı katma değer payı ise yüzde 23,8'den yüzde 27,5'e çıktı. 
Ar-Ge yapan firma sayısı da 2018'de 276'ya yükseldi. Böylece firma sayısı 2012 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. 
İSO 500'ün istihdamı geçen yıl yüzde 2,4 artarken, ödenen maaş ve ücretlerdeki artış da yüzde 20,2 olarak gerçekleşti. İSO 500 içinde yer alan yabancı sermaye paylı kuruluşların sayısı da 2018 yılında 2 adet artarak 117'ye yükseldi. 

En yüksek ihracat 5,7 milyar dolarla Ford'dan 

Geçen yıl İSO 500 arasında en fazla ihracat yapan ilk üç kuruluş sırasıyla 5,7 milyar dolarla Ford Otomotiv Sanayi AŞ, 4,3 milyar dolarla Toyota ve 3,4 milyar dolarla Oyak-Renault oldu. 
Önceki iki yılda olduğu gibi 2018'de de en fazla ihracat yapan ilk üç kuruluş otomotiv sektörü firmalarından oluştu. 
İlk 10 arasında 3 milyar 70 milyon dolarla Tofaş dördüncü, 2 milyar 470 milyon dolarla Tüpraş beşinci, 2 milyar 58 milyon dolarla Arçelik altıncı, bir milyar 994 milyon dolarla Hyundai Assan yedinci sırada yer aldı. 
Sekizinci ve dokuzuncu şirketlerin ismi açıklanmazken, önceki yıl 12. sırada bulunan İçdaş Çelik, geçen yıl bir milyar 176 milyon dolar ihracatla 10. basamağa yükseldi. 

Bu yıl "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması"nın 51'incisini açıkladıklarını dile getiren Bahçıvan, araştırma sonuçlarının öneminden bahsetti. 
Sonuçların orta ve yüksek teknolojili üretim açısından kendilerini sevindirdiğini aktaran Bahçıvan, "2017'de yüzde 20,2 olan orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler payının 2018'de yüzde 22,2'ye, yüzde 3,6 olan yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler payının yüzde 5,3'e yükselmesini değerli ve anlamlı bir gelişme olarak yorumluyoruz." diye konuştu. 

Bahçıvan, İSO 500'de Ar-Ge yapan firmaların sayısının 276'ya yükseldiğini kaydederek, geçen yıl Türkiye'nin toplam ihracatı ve sanayi ihracatı yüzde 7 artarken, İSO 500'ün ihracatının yüzde 11,3 yükseldiğini bildirdi. 

İSO 500'de üretimden satışlar cirosuyla listeye girebilme alt bandının 309 milyon TL'den 414 milyon TL'ye çıktığını ifade eden Bahçıvan, 30 yıl önce 398 olan ihracatçı şirket sayısının bugün 464'e yükseldiğini söyledi. 

Bahçıvan, bu şirketlerin Türkiye ihracatı içindeki payının da yüzde 41,1'den yüzde 42,8'e yükseldiğini, sanayi ihracatı içindeki payının da yüzde 42,8'den yüzde 44,5'e çıktığını aktardı. 
Sanayi sektörünün esas faaliyetlerinde, satışlarında ve esas faaliyetlerindeki karlılıkta, 2018 gibi zorlu bir senenin içinden geçmesine karşın başarılı bir performans gösterdiğini belirten Bahçıvan, bu performansın, mali tablolara yansıyan finansman maliyetleriyle baş edemediğini bildirdi. 

"İSO 500'ün faaliyet karı oranı yüzde 10,9" 

Bahçıvan, "500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2017'de 652,7 milyar lira olan üretimden net satışlarını, 2018'de yüzde 34,5 gibi yüksek bir büyüme performansıyla 878 milyar liraya çıkarmıştır. Bu hızlı büyümede, fiyat artışlarının yanı sıra döviz kurlarındaki yükselmenin ihracat gelirlerinde yarattığı artış da belirleyici rol oynamıştır." dedi. 
Üretimden satışlarda 2018'de reel büyüme eğiliminin devam ettiğini dile getiren Bahçıvan, 2017'de yüzde 19 olan üretimden satışlardaki reel büyümenin 2018'de yüzde 11,8'e gerilediğini söyledi. 
Bahçıvan, 2018'de İSO 500'ün faaliyet karı oranının 1,3 puan iyileşerek yüzde 9,6'dan yüzde 10,9'a yükseldiğini kaydederek, şu ifadeleri kullandı: 
"Toplam faaliyet karı mutlak büyüklüğü ise 2017'de 70,6 milyar TL iken 2018'de yüzde 52,7 artışla 107,8 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiştir. Faaliyet karlarındaki artışın nedeni, satış maliyetlerinin ve faaliyet giderlerinin net satışlara göre daha düşük hızda artmış olmasıdır. Önemli bir finansal rasyo olarak FAVÖK bazlı sonuçlara baktığımızda, sanayi firmalarının yıllar itibarıyla esas işlerine yoğunlaşarak, FAVÖK büyüklüklerini daha yüksek oranlarda artırmakta oldukları görülmektedir." 

Son 6 yılın en yüksek FAVÖK artışı

İSO 500'ün FAVÖK büyüklüğünün 2018'de yüzde 48 artarak 140,2 milyar liraya yükseldiğini aktaran Bahçıvan, böylece firmaların son altı yılın en yüksek FAVÖK artışını gerçekleştirdiğini vurguladı. 

Vergi öncesi dönem kar ve zarar toplamının yüzde 19,7 artarak 63,5 milyar liraya yükseldiğini dile getiren Bahçıvan, şu bilgileri verdi: 
"Geçen yıl 500 büyük şirketin 107,8 milyar liralık faaliyet karı elde ettiği görülmektedir. Aynı yılda diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar 270 milyar TL iken, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar 214,2 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Alt kalemler olarak kambiyo karları 231,5 milyar TL, kambiyo zararları ise 200 milyar TL olmuştur. Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar ile gider ve zararlar arasındaki fark alındığında 55,8 milyar TL'lik üretim faaliyet dışı net gelir elde edildiği görülmektedir. Bu rakamın 31,5 milyar TL'sini net kambiyo karları oluştururken, kalan 24,3 milyar TL'si faiz, iştirak, temettü gelirleri gibi pek çok kalemi içermektedir." 

"Karın neredeyse tamamı finansman giderlerine ayrıldı" 

Bahçıvan, sanayi firmalarının 2018 yılında elde ettikleri karın nerdeyse tamamını finansman giderlerine ayrıldığını söyledi. 
Geçen yılın ikinci yarısında mali borçlardaki ve finansman maliyetlerindeki artışların sanayi firmalarının finansman giderlerinde sıçramaya neden olduğunu aktaran Bahçıvan şunları kaydetti: 
"Finansman giderleri sanayi firmalarının karlılıklarında temel belirleyici olmayı 2018'de de sürdürdü. İSO 500, 2018'de ani yaşanan finansal dalgalanma ve şokların yükselttiği finansman maliyetleri ile karşılaşmıştır. Yılın ikinci yarısındaki faiz oranları artışı ve Türk lirasındaki değer kaybına bağlı olarak enflasyondaki artışlar, İSO 500 için olumsuz mali koşullar ortaya çıkardı. İSO 500'de 2017'de yüzde 62,9'a kadar yükselen borçların payı, 2018'de 4,1 puan daha artarak yüzde 67'ye ulaştı. Özkaynakların payı ise yüzde 37,1'den yüzde 33'ye geriledi. Bu oranlar tarihsel olarak en olumsuz kaynak yapısına işaret etmekte." 

"2018'de mali borçlar 328,6 milyar liraya yükseldi"

Bahçıvan, 2018'de İSO 500'ün finansman giderlerinin faaliyet karı içindeki payının yüzde 49,8'den 88,9'a yükseldiğini belirterek, İSO 500'de borç payının artmasının önemli bir nedeninin döviz kurlarındaki yükselişler olduğunu söyledi. 
Sanayi kuruluşlarının döviz cinsi borçlarının TL karşılıklarının döviz kurlarındaki artışlar nedeniyle şişmesi de borçların payını artırdığını aktaran Bahçıvan, "Net bir kullanım olmasa dahi borç kalemi yükselmektedir. 2018 yılında döviz kurlarındaki artışın bu etkisi çok daha fazla hissedildi." ifadelerini kullandı. 
İSO 500'ün mali borçlarının yüzde 35,3 artarak 328,6 milyar liraya yükseldiğini vurgulayan Bahçıvan, şöyle devam etti: 
"Mali borçlar, geçen yıla göre artış hızını ikiye katlayarak reel olarak büyüme eğilimini sürdürdü. Ancak daha önemlisi kısa vadeli mali borçlardaki artış eğilimi. Kısa vadeli mali borçlar 2018 yılında yüzde 46,3 oranında artarak 101,8 milyar liradan 149 milyar liraya yükseldi. Yani borçlanmadaki artış eğiliminin yanı sıra borçlanmanın vade yapısındaki olumsuz değişimler dikkat çekmektedir. Kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki payı geçen yıl da artış trendini sürdürdü ve yüzde 41,9'dan yüzde 45,3'e çıktı. İSO 500'ün devreden KDV yükü yüzde 35,6 artarak 9,7 milyar liraya ulaştı." 

"Kar eden kuruluş sayısı 422'den 381'e düştü" 

Bahçıvan, sanayinin içinde bulunduğu yatırım motivasyonunu ortaya koyan verilerden birinin de dönen ve duran varlık ilişkisi olduğunu belirtti. 
Toplam aktifler içinde yüksek olan dönen varlıkların, işletme sermayesi yönetimi açısından olumlu olduğunun altını çizen Bahçıvan, "Ancak diğer yandan duran varlıkların payındaki gerileme, kuruluşların sabit kıymet yatırımlarının bir başka deyişle üretken makine ve teçhizat yatırımlarının zayıfladığını göstermekte." dedi. 
Bahçıvan, "İSO 500'de duran varlıkların toplam varlıklar içindeki payı 2015'te yüzde 46,3'e yükseldikten sonra 2016'da yüzde 45,3'e, 2017'de yüzde 41,5'e indi.Bu yıl açıkladığımız 2018 verileri bu gerilemenin sürdüğünü ve oranın yüzde 38,8'e gerilediğini ortaya koyuyor." diye konuştu. 
İSO 500'de kar eden kuruluş sayısının 422'den 381'e düştüğünü, zarar edenlerin ise 78'den 119'a yükseldiğini belirten Bahçıvan, "Faiz, amortisman ve vergi öncesi kar (FAVÖK) eden firma sayısı 2018 yılında değişmemiş ve 488 olarak gerçekleşti." ifadelerini kullandı. 
Bahçıvan, firmalar çekirdek işlerine ve faaliyetlerine daha çok önem vererek faiz, amortisman ve vergi öncesi kar performanslarını yükseltmeye 2018 yılında da devam ettiğini kaydetti. 
Özellikle zorlu talep ve finansman koşulları içinde sanayi firmaları faiz, amortisman ve vergi öncesi karlarını korumakta başarılı olduğunu kaydeden Bahçıvan, İSO 500'de teknoloji yoğunluklarına göre yaratılan katma değer dağılımına bakıldığında 2018 yılında yaratılan katma değer itibarıyla en yüksek payı yüzde 37,5 ile tekrar düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin aldığını söyledi. 

"Ar-Ge yapan firma sayısı 276'ya yükseldi" 

Bahçıvan, İSO 500 içinde orta yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sektörlerdeki firmaların yarattığı katma değer payının yüzde 23,8'den yüzde 27,5'e yükseldiğini belirterek, yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payında ilk kez hissedilir bir artış yaşandığını vurguladı. 
İSO 500'de Ar-Ge yapan firma sayısının 276'ya yükseldiğini dile getiren Bahçıvan, sayının bu verinin ölçülmeye başlandığından itibaren en yüksek seviyeye ulaştığını bildirdi. 
Bahçıvan, "Aynı yılda Ar-Ge harcamaları da yüzde 10,5 oranında artarak 3,8 milyar liraya yükseldi. Bu çerçevede İSO 500'de çalışan sayısındaki gelişmeler ile çalışanlara ödenen maaş ve ücretlerdeki artışlar önemli bir gösterge olmakta." dedi. 
İSO 500'ün istihdamının yüzde 2,4 arttığını kaydeden Bahçıvan, ödenen maaş ve ücretlerdeki artış da yüzde 20,2 olarak gerçekleştiğini belirtti. 
Bahçıvan, "İSO 500 kapsamındaki sevindirici gelişmelerden biri de ihracat yapan firma sayısındaki artış eğilimidir. Bundan 30 yıl önce ihracat yapan firma sayısı 398 iken, son yıllarda 450'ler bandını aşarak 2018'de 464'e çıkmıştır. Bu da göstermektedir ki İSO 500'de yer almak için ihracat yapmak önemli bir ön koşuldur." şeklinde konuştu.