Ticari Araç Satışları Otomobille Yarışıyor

Türkiye otomotiv sektörü, uzun süredir özlediği satış başarılarını 2000 yılında yakaladı. Yakalanan başarı sadece otomobil, satışlarından ibaret kalmadı, ticari araç satışlarında da büyük bir artış oldu. 1999 yılında 95 binden kapanan ticari araç satışlarının, 2000 yılı sonunda 180 bini bulması bekleniyor.

Son yılların en önemli satış başarısının yakalandığı hafif ticari araçlar sınıfında genellikle 6 tona kadar yük taşıma kapasitesi olan araçlar yer alıyor.

Panelvan, kamyonet, minibüs, hafif kamyon ve Multi Purpose Vanlar (MPV) bu sınıfta değerlendiriliyor. MPV denilen araçlar çok amaçlı olarak kullanılabilen araçları kapsıyor. Yani hafta içi günler iş amaçlı, hafta sonunda ise hobi amaçlı, çok kişi taşımaya elverişli araçlardan oluşuyor.

Hafif ticari araçlar üç alt segmente ayrılıyor. Birinci grupta 1.800 kilogram ağırlığa kadar olan küçük tip araçlar yer alıyor. İkinci gruptaki araçlar 1.800-2.800 kilogram ağırlığındaki araçlardan oluşuyor. Talebin ve rakebetin en yoğun olduğu asıl alanı bu segment oluşturuyor. Üçüncü grupta ise 2.800-4.000 kg ağırlığındaki araçlar oluşturuyor. Büyüme özelliğinin en belirgin olduğu grup olarak dikkatleri çeen bu segmentte de artan bir rekabet var.

Beş yılda büyüdü

Türkiye hafif ticari araç pazarı 1995 yılına kadar yılda 30-40 bin araç satılan bir Pazar durumundaydı. Pazarın küçükçülüğünden dolayı, marka ve model sayısı da sınırlıydı. 1996 yılında Türkiye’nin Gümrük birliği’ne dahil olması ticari araç pazarını doğrudan etkiledi. 1996 yılında 68 bin adet aracın satılıdğı pazarda, 1997 yılında 115 bin adete ulaşıldı. 1998’de 111 bin adetlik satışla aynı seviyeyi koruyan satışlar, 1999 yılında ekonomik kriz ve depremin etkisiyle 95 bine geriledi.

2000 yılı ise pazarda ciddi bir hareketlenmeye yol açtı. Satışların bu yıl sonunda 180 bini bulması beklenirken, sektör temsilcilerinin 2005 yılı hedefi ise çeyrek milyon adet, yani 250 bin hafif ticari araç satılması yönünde odaklanıyor. Sektör temsilcilerinin bu beklentisi çok da abartalı değil. Çünkü iki hafta önce İstanbul’da yapılan Otomotiv ve Ticari Araçlar Fuarı’na olan ilgi Autoshow-2000 fuarına olan ilgiyi aratmadı.

Ekonomiden etkileniyor

Sektörde her ne kadar iyimser beklentiler hakimse de hafif ticari araç pazarı ekonomik gelişmelerden en fazla etkilenen sektörler arasında yer alıyor. Ekonomik dalgalanmaların sektöre etkilerinin yanı sıra perakende ve e-ticaretin yaygınlaşması hafif ticari araç satışlarını artırıyor.

Aslında bu etkiler Avrupa ve dünya pazarları için de geçerli. Örneğin hafif ticari araç pazarı 2000 yılında Avrupa ülkelerinde yüzde 5 ile 20 arasında büyümelere sahne oldu En önemli büyüme Fransa pazarında gerçekleşti. Bu da Fransa’daki e-ticaretin 2000 yılında ciddi oranda büyüme göstermesiyle doğrudan ilgili bulunuyor.

Panelvanlarda sıra

Büyüyen hafif ticari araç pazarında en büyük paya panelvan tipi araçlar sahip. Bu araçlar içinde de özellikle Ford Tarnsit açık ara önde gidiyor. Transit’in ardından büyük panelvan sınıfında VW’nin Transporter’ı geliyor.

2000’in ilk 10 ayında 1.500 adetlik satış yapan Renault Master da bu yılın iddialı araçları arasında yer aldı. Master’a yönelik en az 5 binlik bir talebin karşılanamadığı belirtiliyor. Opel Movano, Fiat Ducato, Hyundai H100 bu segmentte iddialı araçlar olarak bütün bir yıl boyunca önemli satışlar yakaladı.

Türkiye’de 2000 yılı boyunca panelvan t ipi araçların hemen tamamında gerçekleşen arz, talebi karşılamakta zorlandı ve tüketiciler sıra beklemek zorunda kaldılar.

Talep sıralaması

Ticari araç pazarında en büyük segment olan panelvan segmentinin payı yüzde 35-38 civarında. Ardından yüzde 12-14 payla şasi segmenti geliyor. Bu segment, ön tarafı kabin arka tarafı ise çıplak yasi olarak anılan ticari araçları kapsıyor. İsteyen aracın arka kısmını belli standartlara uymak kaydı ile istediği gibi şekillendirebiliyor.

Fakat bu segment, Türkiye’de henüz olması gereken yerde değil. Bunun için şasi üstü modifikasyoncu firmaların artması lazım. Sektör temsilcileri bu alana büyüme potansiyelinin en yüksek olduğu alan gözüyle bakıyor.
Sektörde minibüs segmenti ise düzgün bir trend çiziyor. Mevsimsel satışlar eylül ve mart aylarında okullara ve turizme yönelik satışlarla canlanıyor. Bir de yüzde 9 payla pick up segmenti var.

Minivanlar geliyor

Fakat bu sınıfta pazardaki payını en hızlı arttıran segment ise minivan segmenti. Toplam pazarın içinde minivanların payı bu yıl yüzde 16 oldu. Bu oranın 2003 yılında yüzde 25’e yükselmesi bekleniyor.

Bu yükseliş beklentisi otomobil firmalarının Doblo, Kangoo, Partner ve Ford’un Kocaeli’de üretmeye başlayacağı yeni araç gibi minivanlara ağırlık vermeye yönelmelerinden de belli oluyor.

Bu yıl gerçekleşen 30 bin civarındaki minivan araç satışının yüzde 84’lük kısmı ise renault Kangoo, Peugeot Partner ve citroen Berlingo tarafından karşılandı. Doblo’nun pazara girmesiyle bu alandaki dengelerin değişmesi bekleniyor.

Hafif ticari araç pazarının yüzde 84 oranında büyüme göstermesi bu segmentte yer almayan markaları da bu alana yöneltmeye başladı. Örneğin Lada markalı araçları Türkiye’ye getiren Çelik Motor şimdi de Gaz markasıyla hafif ticari araç pazarına giriyor.

Rusya’da üretilen Gaz markalı ticari araçların 17 farklı modeli bulunuyor. Hafif ve orta sınıf ticari araçlara sahip olan Gaz’ın, Gazella panelvanı Çelik Motor’un 2001 yılı satışında başrolü oynamaya aday. Çelik Motor 2001 yılında Gaz’ın beş versiyonunu getirecek. Yıl boyunca marka bilinirliğini arttırmayı ön plana alan firma, yıl boyu satış hedefini de 2.500 adet olarak belirledi.

Çinli rakip geliyor

Diğer bir yeni firma ise Çinli JAC. Şahsuvaroğlu Dış Ticaret tarafından Türkiye, Kuzey Afrika ve Türk cumhuriyetleri distribütörlüğü alınan JAC, 35 yıldır faaliyet gösteriyor.

Yılda 170 bin ticari araç üreten JAC hafif ve orta sınıf ticari araç üretiyor. Rakiplerden yüzde 30 daha uygun fiyatla pazara sunulacak JAC’lerin yıl boyunca 4.500 civarında satılması hedefleniyor.

Bayraktarlar tarafından temsil edilmeye başlanan samsung ticari araçları da pazara yeni girenler arasında. Bayraktar Grubu Samsung markalı ticari araçları Türkiye’de üretmeyi de düşünüyor.

ABS fren sistemi, klima, elektrikli camlar, halojen farlar gibi modern donanım özelliklerinin bulunmadığı ticari araçlara artık rastlanmıyor.

Donanım seviyelerinin yükselmesi nedeniyle hafif ticari araçları günlük kullanım için tercih edenlerin sayısı da artıyor. Özellikle VW’nin Caravelle modeli, Mercedes’in Vito’su, Nissan’ın Vanette’i ve Hyundai’nin Straex’i hem ticari hem de rahat kullanımlı araçları tercih edenlere farklı alternatifler oluşturuyor. (EKONOMİST)