Seçimin ardından başlayacak olan cumhurbaşkanlığı sistemi nasıl işleyecek?

Referandumda kabul edilmesinin ardından seçimle birlikte hayata geçecek olan cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde cumhurbaşkanı yürütmenin başı olarak kararname çıkarma ve bütçe yapma hakkına sahip olurken, TBMM'yi çok partili bir dönem bekliyor.

Geçtiğimiz yıl yapılan 16 Nisan referandumuyla Türkiye'nin yeni bir yönetim sistemine geçmesi kabul edilirken, içinde "Cumhurbaşkanı'nın bir partiye üye olabilmesine ilişkin" düzenlemenin de bulunduğu bazı değişiklikler referandumun ardından hemen uygulamaya girmişti. Yeni yürütme sistemi ve parlamento yapısıyla ilgili çoğu düzenlemenin hayata geçmesi için ise genel seçimin yapılması gerekiyordu.

Reuters'in haberine göre; yeni sistemde başbakanlık kaldırılırken, yerine "devletin başı" sıfatıyla cumhurbaşkanı yürütme yetkisini kullanacak.

Cumhurbaşkanı bu çerçevede kendi yardımcılarının yanı sıra bakanları da atayacak, yürütmeye ilişkin konularda da "cumhurbaşkanlığı kararnamesi" çıkarabilecek.

Ancak temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle, siyasi haklar ve ödevler cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemeyecek. Anayasada kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda ve kanunda açıkça düzenlenen konularda da cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamazken, cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanacak.

##$HABER_1447044$##

TBMM'nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda da cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelecek.

Cumhurbaşkanı, "doğal afet, ağır ekonomik bunalım, savaş, savaşı gerektirecek durumların baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, kuvvetli kalkışma, şiddet hareketlerinin yaygınlaşması" gibi hallerde OHAL ilan edebilecek.

Ancak TBMM gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilecek, uzatabilecek veya olağanüstü hali kaldırabilecek.

OHAL döneminde çıkarılacak cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönemdeki sınırlamalara tabi olmayacak ve bu çerçevede cumhurbaşkanı temel hak ve hürriyetlerle ilgili de kararname düzenleyebilecek.

Öte yandan OHAL sırasında çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin üç ay içerisinde Meclis'te görüşülerek, karara bağlanması gerekiyor. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnameleri kendiliğinden yürürlükten kalkıyor.

BÜTÇE YETKİSİ CUMHURBAŞKANINDA

Yeni sistemde bütçeyi de cumhurbaşkanı yapacak. TBMM, cumhurbaşkanının hazırladığı bütçeyi kabul etmezse, bir önceki yılın bütçesi "yeniden değerleme oranı" ölçüsünde artırılarak izleyen yılda uygulanacak.

Eski sistemde bütçeyi başbakan başkanlığındaki hükümet Meclis'e sunuyordu.

Yeni sistem kişilerin aynı anda hem bakan hem milletvekili olmasını engelliyor. Bu nedenle cumhurbaşkanı kabineye milletvekillerinden birini atarsa, o kişinin milletvekilliği düşecek.

TBMM'deki sandalye sayısı referandumda kabul edildiği üzere artık 550 değil 600 olacak.

Cumhurbaşkanı Meclis'i fesih yetkisini kullanırsa, TBMM seçimlerinin yanı sıra cumhurbaşkanlığı seçimlerinin de yenilenmesi gerekecek.

CUMHURBAŞKANI'NIN DENETLENMESİ

Seçimle yürürlüğe girecek yeni sistemde Meclis tam sayısının yarıdan bir fazlası olan 301 vekilin vereceği önergeyle cumhurbaşkanı hakkında bir suç işlediği iddiasıyla soruşturma açılması istenebilecek.

Meclis, cumhurbaşkanı hakkında soruşturma açılmasına üye tamsayısının beşte üçünün yani 360'ının oyuyla karar verebilecek.

Üye tam sayısının üçte ikisi olan 400 vekilin gizli oyuyla cumhurbaşkanı hakkında Yüce Divan'a sevk kararı alınabilecek.

YENİ DÖNEMDE ÇOK PARTİLİ MECLİS

Yeni sistemle TBMM'nin sandalye sayısı 550'den 600'e çıkarılırken, görev ve yetkilerinde de bazı değişikliklere gidilecek.

İttifak yasası çerçevesinde seçimde ittifak yapan partilerin baraj sorunu kalmadığı için TBMM'de artık daha çok parti temsil edilecek. AKP ve MHP "Cumhur İttifakı"; CHP, İyi Parti, Saadet Partisi ve Demokrat Parti ise "Millet İttifakı" adı altında seçime girme kararı almıştı.

27. yasama döneminde Meclis'te AKP, CHP, MHP, İyi Parti ve barajı aşması halinde hiçbir ittifakta yer almayan HDP'nin yanı sıra Millet İttifakı'nda yer alan Saadet Partisi ile milletvekili adaylarına AKP listelerinde yer verilen Büyük Birlik Partisi'nin yer alması bekleniyor.

Yeni sistemle yasaların yapılma şekli de değişime gidecek. Eski sistemde bakanlıklarda hazırlanan tasarılar Başbakanlık tarafından TBMM Başkanlığına sunuluyor, ilgili komisyon ve TBMM Genel Kurulu'nda görüşüldükten sonra da yasalaşıyordu.

Yeni sistemde başbakanlık olmayacağı için cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanan tasarı yerine teklif TBMM Başkanlığına sunulacak ve yine aynı şekilde komisyon ile Genel Kurul'da görüşüldükten sonra yasalaşacak.

ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ

Millet İttifakı'nın seçim vaatleri arasında yer alan parlamenter sisteme dönüş için anayasa değişikliği gerekiyor.

Yeni sistemde anayasa değişikliğinin 600 sandalyeli yeni Meclis'te referanduma sunularak yapılması için 360, referandumsuz yapılması için 400 oy gerekiyor.

Muhalefetin eleştirerek, hemen sona erdirilmesini istediği OHAL'in kaldırılması için ise TBMM'de 301 oy yeterli olacak. Bu çerçevede seçimde muhalefet blokunun HDP ile birlikte çoğunluğu kazanması durumunda OHAL'i kaldırmaları ve yeni seçilecek cumhurbaşkanının OHAL kararnamesi çıkarmasını engellemesi teknik olarak mümkün.