Bireysel emeklilik sisteminin getirdikleri

Ekim 2001`de yürürlüğe girecek olan Bireysel Emeklilik Yasasının bireylere yönelik amacı, bireylerin emekliliğe yönelik tasarruflarının yatırıma yönlendirilmesi ile emeklilik döneminde ek bir gelir sağlamak, kamusal amacı ise, ekonomiye kaynak yaratarak istihdamın artırılmasını sağlamak.

Mevcut kamu sosyal güvenlik sistemini tamamlayıcı nitelikteki Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu tasarısı, Resmi Gazete`de yayımlandığı tarihten itibaren 6 ay sonra, yani 8 Ekim 2001 tarihinde yürürlüğe girmek üzere yasalaştı (7.4.2001 tarih ve 24366 sayılı Resmi Gazete).

Yasanın amaçları
Bireysel emeklilik yasasının amacını bireysel ve kamusal olmak üzere iki başlık altında toplamak mümkün. Bireysel emeklilik yasasının bireylere yönelik amacı, bireylerin emekliliğe yönelik tasarruflarının yatırıma yönlendirilmesi ile emeklilik döneminde ek bir gelir sağlanarak refah düzeylerinin yükseltilmesi, kamusal amacı ise, ekonomiye uzun vadeli kaynak yaratarak istihdamın artırılması ve ekonomik kalkınmaya katkıda bulunulmasını sağlamak.

Yasanın genel gerekçesine bakıldığında, sistemin öncelikle ülkemizdeki emekliliğe yönelik tasarrufların mali sektör içerisinde ülke ekonomisinin hizmetine sunulmasını amaçladığı görülmektedir. Bu bağlamda bireysel emeklilik sistemi ile bireylerin emeklilik döneminde ek bir gelir sağlanarak refah düzeylerinin artırılması ile birlikte;

• Uzun vadeli altyapı yatırımları için gerekli fonları sağlayacak ve dolayısıyla istihdamı artıracak,
• Kamunun uzun vadeli borçlanmasına olanak sağlayacak,
• Piyasalardaki kısa vadeli spekülatif baskıları azaltacak,
• Ulusal tasarruf eğilimini artıracak,
• Emekliliğe yönelik tasarrufların mali sisteme akması ile kayıtdışılığı azaltacak,
• Sermaye piyasalarının derinleşmesine katkıda bulunacak bir yapının oluşturulması da amaçlanıyor.

Sistemin işleyişi
Katılımcı, emeklilik sözleşmesinde belirtilen esaslara göre, emeklilik şirketi nezdinde açılacak bireysel emeklilik hesabına katkıda bulunacak. Emeklilik şirketi, katkı paylarını, şirkete intikalini takip eden en geç ikinci iş gününde yatırıma yönlendirmek zorunda. Katılımcı, katkı payının aynı emeklilik şirketine ait birden fazla fon arasında paylaştırılmasını, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin başka bir emeklilik şirketine aktarılmasını isteyebilecek. Bu durumda bireysel emeklilik şirketi, katılımcının isteğini bildirim tarihinden itibaren yedi gün içinde yerine getirmek zorunda. Ancak, katılımcının bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin başka bir emeklilik şirketine aktarılmasını talep edebilmesi için, bireysel emeklilik yasası kapsamında yapılan ilk bireysel emeklilik sözleşmesinin yürürlük tarihinden itibaren en az bir yıl geçmesi gerekiyor.

Emekliliğe hak kazanılması
Katılımcı, sisteme giriş tarihinden itibaren en az 10 yıl sistemde bulunmak koşulu ile 56 yaşını tamamladıktan sonra emekli olmaya hak kazanabilecek.
Emekliliğe hak kazanan katılımcı, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin bir kısmının veya tamamının defaten ödenmesini ya da yapacağı yıllık gelir sigortası sözleşmesi çerçevesinde kendisine maaş bağlanmasını talep edebilecek. Emeklilik şirketi de katılımcının kısmen ya da tamamen ödeme talebini, katılımcının emeklilik sözleşmesi gereği hak sahibi olduğu tarihten itibaren yedi iş günü içersinde yerine getirmek zorunda.

Yıllık gelir sigortası, toplu veya belirli süreler içinde yapılan katkılara göre sigortalının yaşaması halinde hemen veya belli bir süre sonra başlayan, sigortalıya veya lehdarlarına ömür boyu veya belirli süreler için yapılan düzenli ödemelerdir. Yıllık gelir sigortası sözleşmesine göre belirlenen emeklilik maaşı, aylık, üçer aylık, altı aylık veya yıllık olarak ödenebilecek. Yıllık gelir sigortası sözleşmelerinde, yıllık gelir sigortası çerçevesinde ilgili şirketin üstlenmiş olduğu rizikonun, tazminat yükümlülüğünün türü ve kapsamının, tarafların hak ve yükümlülüklerinin, ödeme dönemlerinin, sözleşme süresinin ve sözleşmeyi sone erdiren hallerin belirtilmesi gerekiyor.

Emeklilik sözleşmesi süresi içerisinde, katılımcının vefat etmesi halinde lehdarı, sürekli iş göremezlik durumunun ortaya çıkması halinde ise katılımcı, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerin kendisine ödenmesini talep edebilecek.
Katılımcının emekliliğe hak kazanmadan sistemden çıkmak istemesi halinde ise, bireysel emeklilik hesabındaki birikimler emeklilik sözleşmesi hükümleri çerçevesinde kendisine ödenecek.