ABD`de Kara Mayınlarını Koklayabilecek Bilgisayarlı Burun Geliştirildi

-Cihazın Performansı Eğitimli Köpeklerin Performansına Denk

BOSTON (A.A) - 14.12.2000 - ABD`nin Tufts Üniversitesi Tıp Okulu`ndaki araştırmacılar, dünyanın birçok yerinde baş belası olan kara mayınlarının temizlenmesine yarayabilecek bir cihaz üzerinde çalışıyor. Amerikan araştırmacıların geliştirdikleri cihaz, kara mayınlarının kokusunu alabilen, yerini saptayabilen bilgisayarlı suni bir burun gibi işlev görüyor. Kontrol altındaki deneme şartlarında, bu cihaz milyarda iki parça kokuyu tespit edebiliyor ve bu özelliğiyle, eğitimli köpeklerin performansına denk düşüyor. Cihazı icad eden Tufts Üniversitesi araştırmacıları, bununla, kara mayınlarının açık arazi şartlarında iki yıl içinde tamamen tespit edilecek hale geleceğini öngörüyor. Bu proje üzerinde, meslekdaşı nörobilim (sinir hücreleri bilimi) Profesörü Joel White ile birlikte çalışan John Kauer, kara mayınlarının çoğundaki patlayıcıların kokusunu hissedebilmenin son derece güç olduğuna dikkat çekiyor. Kauer ve White`ın geliştirdikleri kara mayınlarının tespiti ve temizlenmesinde kullanılabilecek cihaz, mevcut suni burunlardan iki yönüyle ayrılıyor. Bu cihaz, özellikle kara mayınlarını arayıp bulacak şekilde tasarlandı ve hayvanların kokuları algılama, sezme yöntemleri ve yollarına benzetim (simülasyon) yapılarak imal edildi. Kara mayınlarının tespitine yarayan cihazda bir hava girişi var, hava ve havanın beraberinde getirdiği kokular, bu kanaldan 32 algılayıcı içeren kutuya giriyor. Cihaz, bazı kokuların bıraktıkları izlerin kalıplarını (signature patterns) tanıyacak şekilde programlandı. Cihaz, ayrıca, bulunan, saptanan şeyi kullanıcıya, operatöre bildiren, tasvir eden benzetimli (simülated) sese de sahip. Cihaz Missouri`deki Fort Leonard Wood yöresinde aktif olmayan bir mayın tarlasında denendi, ancak, havanın hareketi, dalgalanması kokuları değiştirdiğinden, sınırlı ölçüde başarılı sonuç verdi. Projeyi finanse eden Savunma Bakanlığı`nın merkezi araştırma-geliştirme kuruluşu Gelişmiş Savunma Araştırmaları Projesi Ajansı, kara mayınlarından yayılan patlayıcıları algılayabilen balarıları üzerinde de araştırmalar, incemeler yürütüyor. Araştırmacılar, balarılarının kovanlarına, patlayıcıyı tespit edebilecek ve arıların bunların izlerini kovana taşımalarını sağlayacak algılayıcıları yerleştirmişlerdi. Kara Mayınlarına Karşı Doktorlar Örgütü`ne göre, 70 ülkede 60 milyonu aşkın patlamamış kara mayını bulunuyor ve her 22 dakikada bir sivil hayatını kaybediyor ya da sakat kalıyor. İnsan Haklarını Savunan Doktorlar Birliği de, ABD`de kara mayınlarının tespiti ve temizlenmesi teknolojisi geliştirilmesine karşın, bu mayınların üretimi ve kullanımının yasaklanması konusunda karar alınmamasından şikayetçi.

-SUNİ BURUNLAR YENİ DEĞİL-

Kara mayınlarının tespitinde de kullanılan suni burun teknolojisi yeni bir olgu değil, ilk kez 1982`de geliştirilen bu teknoloji, şimdiye kadar, genellikle, kahve ve peynir çeşitleri arasındaki farklılıkları anlatmada kullanılageldi.