Yeni Türkiye resmi 28 bin evden çıkacak

DİE (Devlet İstatistik Enstitüsü) son dönemlerde enflasyon hesaplamaları ve nüfus sayımı çalışmaları nedeniyle gündemde. Oysa kurum 1 Ocak itibariyle çok önemli bir çalışmaya başladı. 2001 Hanehalkı Gelir ve Tüketim Harcamaları Anketi.

Son olarak 1994’te yapılan ve halen Tüketici Fiyatları Endeksine baz olarak kullanılmakta olan Hanehalkı Gelir ve Tüketim harcamaları Anketi, Türkiye ile ilgili son derece önemli bir dizi yeni bilgiyi ilgililerin kullanımına sunacak.

1961’de girdiği DİE’de ikinci defa Başkanlık görevinde bulunan, kurumun en eski yöneticilerinden Şefik Yıldızeli, Ekonomist’e 2001 Hanehalkı anketini, enflasyon rakamları ile ilgili gerçekleri ve son nüfus sayımındaki olayları anlattı.

Yıldızeli, 1 Ocak 2001 itibari ile başladı. Bu çalışmaların esas amacı enflasyonun göstergesi olan tüketici fiyatları endeksinin yenilenmesi. Tüketim kalıpları çağdaş yaşam içinde değişiyor. 1994 bazlı tüketici fiyatları endeksimiz içinde halkımızın şu anda yaygın olarak kullandığı cep telefonu, bilgisayar, internet harcamaları yoktur.

Bütün dünya bu tür anketleri 3-5 yılda bir yeniden yapıyor. Deprem dolayısıyla biz ancak 2001 yılında başlayabildik. 2001 yılını ekonomik anlamda da istediğimiz gibi ideal, stabil bir yıl olarak düşünüyoruz.

Çalışmamız her ay 2.368 hanede devam ediyor. Bittiğinde toplam 28.320 hane ile görüşmüş olacağız. Enstitü’nün 570 elemanı her ay hanelere misafir oluyor. Haneler nasıl harcama yapmış, neyi nereden kaça almış, bunları kendilerine verdiğimiz deftere işliyorlar veya bizim arkadaşlarımız işliyor. Burada yoksulluk sınırının tespit edilmesi, milli gelir hesaplarında tüketim tahminleri, hanelerin yaşam seviyesi, beslenme alışkanlıkları belirleniyor. Bu çalışmamız 2002’de başlayacak olan esas gelir dağılımı çalışmasına da baz olacak.

Bizim toplumun harcamalarının ağırlığı gıdada. Özellikle alt gelir gruplarında bu böyle. Öte yandan cep telefonu gibi teknolojik, elektronik ürünleri ile otomobil gibi kredi ile daha rahat alınabilen ürünlere en alt gelir gruplarında bile daha sık rastlanmaya başlandı.

Bütçemiz 2 trilyon lira. Özellikle alt gelir gruplarına deterjan, gıda maddesi gibi ürünler vermek için sponsor bulma çalışmalarımız var.

Bizim işimiz çok zor. Enflasyonu yüksek gösteriyorsunuz diye hükümet, düşük gösteriyorsunuz diye halk kızar. Yayınladığımız enflasyon rakamları şu anda Türkiye’nin bu bazda tespit edilen, standart mallarından hesaplanmaktadır.

Çok uzman bir ekip tarafından toplanıyor. Hiç rakamlara dokunmadan kendileri zaten diskette bölgelerde hazırlarlar. O rakamlar burada iki kişinin elindedir, her ayın ikinci gününün akşamı rakamlar ortaya çıkar. Ben ikinci günü akşamı öğreniyorum. Üçüncü günün sabahı açıklıyorum.

Bu konuda spekülasyonlar yapılıyor, önceden kurumdan çıkabilir mi?

O şuradan çıkıyor. Bizim sanayi üretim endeksimiz ile her ayki beklentiler var. Çekirdek enflasyon dediğimiz olay bu. Kişiler yakın rakamı tahmin ediyor. 1.5-2 bandında deniyor. Ondan sonra rakam biliniyor deniyor.

Hanehalkının harcamalarını defterlerine işlemeleri günde 10-15 dakikalık vakitlerini alıyor. Ayrıca bizim her haneye haftada iki ziyaretimiz oluyor. Özellikle üst düzey gelir gruplarından randevu almak çok zor. İnsanlar gelirini söyleme konusunda son derece sıkıntılı. Devlet memurları bile. Bir de ataerkil aile yapısından geliyoruz, eşi aldığı maaşı hanımına bile tam anlamıyla söylemiyor. Kırsal kesimde Türkiye’de değişik ürünlere göre mevsimler, gelirler var. Bu da zorluk yaratıyor.

Bizim takip ettiğimiz hanenin herhangi bir vasfı delili olarak hukuki mercilere verilmez. Bu yasamızda da açıkça vardır. DİE bugüne kadar devletin sadece adli değil, mali veya güvenlik organları tarafından dahi istenen bilgilere vermemiştir.

Saha çalışması 31 Aralık’ta bitecek. 2002 Haziran sonu itibariyla yeni endeks devreye girecek. Zaten endeks açıklaması ikili devam eder. Örneğin 1987 bazlı endeks halen devam ediyor. İsteyen istediği endeksi kullanabilecek. Burada gelir dağılımı da belli olacak ama biz gerçek manada gelir dağılımı çalışmasını, bu çalışmaları baz alarak 2002 yılında yapacağız.

Şu anda alanda ekiplerimiz çalışıyor. Daha alan gerçeği ortaya çıkmadan açıklama yapmak istemiyoruz. Ama önemli miktarda sıkıntı var. Büyük şehirlerde sayım sağlıklı. Ama küçük yerleşim birimlerinde, belediyelerin kişi başına gelir alması nedeniyle hayali yazılımlar oldu.

Kişi nerede ise orada sayılacaktır. Fakat insanlar nüfus kağıtlarını, fotokopilerini göndermek suretiyle hayali nüfus yazımına neden oldular. Şu anda küçük yerleşim birimlerinin hepsini alanda birebir tarıyoruz.

Güneydoğu’da bir ilimizde çok büyük rakamlar çıktı. Hayretle karşılayacağınız rakamlar. 39 mahalle hayali yazılmış. Bunları tespit ettik. Defterleri kamyonlarla 53 kişilik ekiple götürdük. Alanda boş araziler içinde 20’şer dairelik siteler kurulmuş. Bu DİE’ye mal ediliyor, üzüldüğümüz o. Bu sayım komitesinin işi. Bir sayım memurunun binin üzerinde insan yazdığı gözüküyor defterlerde. Oysa bizim verdiğimiz rakam 70-100’dü. Defterleri incelediğimizde yazı farklılıkları var. Çalışmalarımız devam ediyor. Geçici nüfus sayım sonuçlarını mayıs-haziran aylarında vereceğiz.