Tarımda desteklemeye bütçe engeli

Tarımda yeniden yapılandırma ve reform programı, bütçe engeli ile karşı karşıya kaldı. Dünya Bankası`ndan ancak 255 milyon dolar kredi sağlayabilen Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, bütçeden de istediği kaynağı alamıyor.


Dünya Bankası`ndan istenilen tutarda kredi sağlanamayan tarımda yeniden yapılandırma ve reform programı, bu sefer de bütçe engeli ile karşı karşıya kaldı. Edinilen bilgiye göre, Dünya Bankası`na sunulan 795 milyon dolarlık proje için ancak 255 milyon dolar kredi sağlayan Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 2001 yılı bütçesinden de reform projelerinin uygulanmasına yönelik yeterli ödenek koyduramadı. Edinilen bilgiye göre, bakanlık, doğrudan gelir desteği (DGD) sisteminin yaygınlaştırılması için 1.2 katrilyon lira ödenek istemesine karşın, Hazine, ancak 430 trilyon lira ödenek tahsis etti. Hazine`nin, Dünya Bankası ve IMF`nin önerileri doğrultusunda, DGD sisteminin, 2001`de 35-40 il, 2002`de de kalan iller olmak üzere iki aşamada Türkiye geneline yaygınlaştırılmasını istiyor.

Tarım ve Köyişleri Bakanı Hüsnü Yusuf Gökalp, DGD sisteminin iki aşamada yaygınlaştırmaya karşı olduğunu, bunun iller ve üreticiler arasında büyük eşitsizliğe neden olduğunu belirterek, yeterli kaynak ayrılmazsa projeyi uygulamayacaklarını açıklamıştı. DGD sistemi için kaynağın artırılması konusunda Hazine ile Bakanlık arasındaki görüşmelerin sürdüğü, durumun hafta sonunda kesinleşeceği belirtildi.
IMF ve Dünya Bankası, DGD sisteminin, 2001`de 35-40 il olmak üzere2002`de Türkiye geneline yaygınlaştırılmasını, ödemelerin arazi varlığına bağlı olarak, 200 dekara kadar ve dekar başına 10-15 dolar olarak yapılmasını öneriyor. Bakanlık ise sistemi iki aşamada yaygınlaştırmaya ve ödemelerin arazi varlığına bağlı olarak yapılmasına karşı çıkıyor. Türkiye`de kadastro sisteminin tamamlanmadığını, bu nedenle arazi varlığına dayalı ödemelerin çok büyük sorunlara yol açacağını belirten yetkililer, ayrıca, köylerde arazi sahibi olan pek çok kişinin kentlere göç ettiğine, bu durumda üretmeyen bu kişilerin de destekleme ödemesinden
yararlanabileceğine dikkat çektiler.

Tapu ve kadastro işlemlerinin tamamlanmaması nedeniyle, pilot uygulama yapılan Adıyaman ve Polatlı`da çok büyük sorunlar ile karşılaşılmıştı. Adıyaman`da tapu kayıtları olmadığı için birçok üretici fazla miktarda arazi bildirirken, Polatlı`da da arazi parçalanması nedeniyle 2 bin çiftçiye ödeme yapılması planlanırken, çiftçi sayısı 6 bine çıkmıştı.

Bakanlık ayrıca, üretim fazlası olan ürünlerin desteklenmesine yol açacağı için de arazi varlığına göre destekleme ödenmesine karşı çıkıyor. Üretim fazlası olan tütün, şekerpancarı ve fındıkta üretim alanlarının daraltılmasının hedeflendiğine dikkati çeken yetkililer, buna rağmen bu ürünleri üreten üreticilere de DGD ödenmesinin mantıksız olacağını vurguluyorlar. Bakanlık, DGD ödemelerinin, üretilen ürüne ve ürünün maliyetine göre farklı tutarlarda yapılmasını istiyor. Böylece, üretim açığı olan çeltik, ayçiçeği, mısır gibi ürünler desteklenebilecek.


430 TRİLYON LİRA BOŞA GİDECEK;

Pamuk, ayçiçeği, soya, zeytinyağı ve kanola üretiminde prim ödendiğini de hatırlatan yetkililer, bu ürünlere, arazi varlığına bağlı olarak DGD sistemi kapsamında ayrıca destekleme ödemesi yapılmasının, diğer üreticiler açısından büyük haksızlık olacağını vurguluyorlar. Bakanlık DGD sisteminin uygulanması için bütçeye 1.2 katrilyon lira ödenek konulmasını istedi. Gelecek yılın ortalama döviz kurunun 725 bin lira olacağı kabul edilirse, bu yaklaşık 1 milyar 700 milyon dolar ödenek isteği anlamına geliyor. Türkiye`de 230 milyon dekar tarım arazisinin ekildiğini hatırlatan yetkililer, bu durumda dekar başına ortalama 7.4 dolar destekleme ödemesi yapılabileceğini belirtiyorlar. Böylece, 200 dekar için toplam 1480 dolar DGD ödemesi olacağını anlatan yetkililer, bu tutar tarımsal üretimin yönlendirilmesi amacına hizmet etmeyeceği için, 430 trilyon liranın boşa gideceğini öne sürdüler.


DİĞER PROJELERİN DURUMU;

2001 yılı bütçesine konan 430 trilyon lira kaynağın (yaklaşık 600 milyon dolar), 35-40 ilde, yaklaşık 115 milyon dekar arazide DGD sisteminin uygulanmasında kullanılması halinde de dekar başına 5.2 dolar destek düştüğüne dikkati çeken yetkililer, bu tutar ile de sistemin başarısının mümkün olmadığını vurguluyorlar. Dünya Bankası`nın önerdiği gibi, dekar başına 10 dolar DGD ödemesinin yapılabilmesi için en az 2 milyar dolar kaynak gerekiyor.

Çiftçi kayıt sistemi ve tarımda veri tabanının oluşturulmasına yönelik 250 milyon dolarlık proje için Dünya Bankası 30 milyon dolar, toplam tutarı 545 milyon dolar olan 3 yıllık alternatif ürün ve ürün planlaması projesi için de 30 milyon doları şekerpancarı için olmak üzere 255 milyon dolar kaynak sağlayabileceğini belirtmişti. Bakanlık yetkililerinden edinilen bilgiye göre, şekerpancarı ekim alanlarının daraltılması için toplam 70 milyon dolar kaynak gerekiyordu. Yetkililer, çiftçi kayıt sistemi ve alternatif ürün projeleri için de 2001 bütçesine, personel giderleri ve diğer cari harcamalar hariç ödenek konulamadığını belirtiyorlar. Pamuk, ayçiçeği, zeytinyağı, soya ve kanolada prim ödemeleri için, geçen yıl olduğu gibi bu yıl da bütçeye 175 trilyon lira ödenek konuluyor. (FİNANSAL FORUM)