Şahin Tulga Balon Mu?

Yeni Ekonomi şirketlerinin piyasa değerleri için evet , yeni ekonominin geleceği için koskocaman bir hayır....


İnsanlık tarihi , son 200 yıl içinde beş büyük teknolojik devrim yaşadı. Bunlar, Telgraf, Motor, elektirik, Transistör ve bilgisayar devrimleri. Saydığım her bir devriminortaya çıkardığı buluş ve gelişmeler de olmuş. Örneğin demiryolları , buharlı motorların icadında hemen sonra gelişmiş. TV ve radyo cihazların her eve girmesini sğalayan elektironik alandaki gelişmeler de transistörün icadından sonra olmuş. Otomobil de benzinli motoru takip etmiş. Tüm bu devrimler ekonomi de köklü değişikliklere sebeb olmuş. Buharlı motor ve demiryolları insan ve eşyaların bir yerden başka yerlere hızlı taşınmasını, elektirikde çalışma süresinin uzamasını sağlamış. Buharlı motorlar sayesinde üretim evlerden, fabrikaya kaymış.


Demiryolları sayesinde üretilenin satılabileceği pazarlar genişlemiş. Elektrik sayesinde , fabrikalarda üretim hatları oluşmuş. Bilgisayarlar da firmaların yeniden yapılanarak merkeziyetçilerin kurtulması sonucu getirmiş. Ayrıca, firmaların ürünleri için gerekli olan yarı mamul maddeleri bile kendisinin tasarlayıp üretmesi demek olan dikey entegrasyonun yerini odaklanmaya bırakmasına sebeb olmuş. Geçmişte yaşanan tüm teknolojik devrimlerin sonucu aynı. Ekonomideki toplam verimlilik artışıyla beraber üretim ve refah seviyeside artmış. Hızlı maliyet düşüşleri yaşanmış. Örneğin, Telgrafın icat olduğu sırada Amerika ve Avrupa arasında 10 kelimelik telgraf çekme ücreti 70 dolarken , bu gün 20 bin kelimelik bir dökümanı e-postayla maliyeti 1 cent civarında. Bugün itibariyle süregelmekte olan üç devrim var. Bunlardan birincisi bizim konumuz olan internet.


Diğeri ise genetik/biyoteknoloji ve enerji hücreleri konularında. İnternet devrimi, insanların bilgiyi neredeyse sıfır maliyete saklamalarını, ona kolayca erişmelerini ve bu bilgiyi birbirlerine aktarmalarını sağlıyor. Buharlı motor, insanlığa hizmet eden adele gücünü nasıl artırdıysa , inetrnet de beyin gücümüzü artırıyor. İnternet en düşük fiyatları araştırma imkanının yanı sıra çok sayıda alıcı ve satıcıya bir araya getirmek rekabeti artırma, globalleşme ve herhangi bir iş koluna girme engelini ve işlem maliyetlerini en alt seviyeye indirgeme özelliklerini sunuyor. Bu şekilde oluşturulan tam rekabet ortamı sayesinde ürün girdi fiyatlarıve dolaysıyla maliyetler azalıyor. Ayrıca, yaratıcılığı artırma özelliğiylede yeni ürün ve servislerin pazara daha hızlı çıkmasını sağlıyor.


Bugün dünyadaki insanların sadece yüzde 6`sı Türkiye`nin de yüzde 4`ü internete ulaşabiliyor. Gelişmiş 8 ülkenin ortalaması ise yüzde 35. Dolaysıyla internet devriminin daha başındayız. İnternet sayesinde bir çok iş kolu ve firma yok olurken yeni meslekler ve firmalar ortaya çıkacak. Daha çok kadın, iş hayatına girecek. Zaten, bu olguların devrim olarak nitelendirilmesinin sebebi toplumsal dengeleri değiştirmesi. Yeni ekonomi devrimin evleri sırasında tüm şirketler, fiziksel aktivitelerine bilgi katmanını da ekleyecekler. Çalışanlar ve müşteriler i birbirleriyle iletişim ağları vasıtasıyla konuşuyor olacaklar. Bunun yanı sıra yeni iletişim teknolojilerinin ve iş modellerinin yarattığı yepyeni iş kolları da oluşacak. Bir müddet sonra da devrimin süreçleri tamamlanacak. İşte o zaman tek bir ekonomiden bahsedeceğiz. Tıpkı geçmişte yaşanan devrimlerden sonra olduğu gibi.


Tarih gerçekten tekrardan ibaret. Tüm eski teknolojik devrimler sırasında konuyla ilgili şirketlerin sayısı ve hisse senedi değerleri hakkındaki spekülasyonlar büyük boyutlara ulaşmış. Örneğin, ABD`de demiryollarının hizmete girmesiyle birlikte 6 bini aşkın demiryolları firması ortaya çıkmış. Aynı şekilde, otomobilin piyasaya çıkmasıyla birlikte 2 bini aşkın otomobil firması oluşmuş. Bugün ABD`deki demiryolları taşıma firması sayısı 30`a, tüm dünyadaki otomobil imalatçı sayısıda 20`ye inmiş durumda. Ortaya çıkan firmaların çoğu batmış; sağ kalanların da hisseleri önemli ölçüde düşmüş. Bütün bunlara rağmen, bu devrimler ekonomiyi olağanüstü pozitif şekillerde etkilemiş.


İnternet devriminin şirketleri için de durum farklı değil. Yeni ekonomi şirketlerinin hisseleri, hiç de hak etmedikleri seviyelere yükseldi. Bundan bir kaç önce, bir internet servis sağlayıcısının yetkilisi, kısa süre önce kurulmuş ve halen zararda olan şirketinin piyasa değerinin, 30 yıllık Tofaş`ın değerinden daha yüksek olduğunu iddia edebiliyordu. Adı sanı büyük danışmanlık firmaları ve yatırım bankacılarının körüklediği bu yanılgının oluşma sebeblerini başka bir yazımın konusu yapacağım. Yazının başlığı olan Balon mu? sorusunun cevabi iseşöyle; Yeni ekonomi şirketlerinin piyasala değerleri için evet, yeni ekonominin geleceği için koskocaman bir hayır. İnternet insanlık tarihinin yaşadığı en büyük teknolojik devrimi olmaya aday. (PARA)