Kriz Tüketiciyi De Vurdu

Piyasalarda yaşanan mali kriz tüketici kredilerini de vurdu. Kredi oranları yüzde 9.50 seviyelerine kadar yükseldi. Bankalar belirsizlik, tüketiciler yükselen faizler nedeniyle krediye yanaşmıyor.


Yaz aylarında ekonomi basınının değişmez haberlerinden bir tanesi de yerlerde sürünen tüketici kredileriydi. Ev almak, arabasını değiştirmek, tatile çıkmak hatta evlenmek isteyen herkes soluğu bankalarda alıyordu. ‘Bankaya elini veren kolunu kaptırır’ anlayışı ise adeta tarihe karışmıştı. Ardından bankalar kredi kartlarına uyguladıkları faiz oranlarını da düşürdüler. Kısacası Türkiye tam bir kredili tüketim çılgınlığı yaşıyordu. Özellikle yeni araba almak isteyen müşterilerin sayısı hiç de küçümsenmeyecek derecedeydi. Bankalar Birliği’nin internet sitesinden aldığımız verilere göre, kredi oranlarının en fazla düştüğü 2000 yılının Haziran ayında kullanılan taşıt kredisi miktarı yaklaşık 750 milyar liraya ulaştı. Fakat son haftalarda yaşanan mali krizin en büyük etkisi kredi oranlarına da yansıdı. Kriz süresince gerek mevduat faizleri, gerek taşıt ve konut kredilerine uygulanan faiz oranları ile kredi kartlarının faizleri gün içinde bile ciddi dalgalanmalar gösterdi. Bu durumun en büyük sebebi ise yaşanan likidite sıkışıklığıydı. Oranların yükselmesi bankalara tüketici kredisi almak için başvuran müşterilerin sayısının gerilemesine sebep oldu. Yaz aylarında banka önlerinde kredi almak için kuyruk oluşturan müşterilerin sayısında yaklaşık yüzde 10 oranında gerileme görüldüğü belirtiliyor. Tüketici kredilerinin faiz oranlarını günlük olarak yeniden belirleyen bankalar yüzde 3.95 oranlarında olan faizlerini en yüksek yüzde 9.50 seviyesine kadar çıkardı. Örneğin Garanti Bankası krizden önce yüzde 6,95 olarak uyguladığı kredi kartı faiz oranını, yaşanan krizle birlikte yüzde 8 seviyelerine kadar yükseltti. Bankacılara göre,bono ve repo faizlerinin rekor seviyelere çıkmasıyla birlikte tüketici kredilerine uygulanan faiz oranlarının yükselmesini normal karşılamak gerekiyor.


Bankalar mevduat faiz oranları ile tüketici ve ticari kredi faizlerini yeniden belirlerken kredi kartı faizlerini de artırmaya başladılar. Bankaların kredi kartı faizlerini artırırken, özellikle nakit avans olarak kullandırdıkları kredi kartı limitlerinin faiz oranlarını yükseltiyorlar. Örneğin sektörün önde gelen bankalarından birinin bireysel kredilerden sorumlu üst düzey yetkilisi krizin kredi kartı faizlerini de etkileyeceğini belirterek kredi kartlarında nakit avans çekme faizlerinin artırılacağını söylüyor. Bu konuda yorum yapan bankacılar isim vermekten kaçınıyor. Her ne kadar kriz aşılmış görünsede bankacılar arasında tedirginlik sürüyor. IMF’den 10 milyar dolarlık kredinin geleceği yönünde bir açıklama yapılması sebebiyle repo ve mevduat faizlerinin belirli seviyelere gerilemesine rağmen tüketici kredilerinin faiz oranlarında düşüş görülmedi. Adını açıklamak istemeyen bir bankacı bu oranların 2001 yılının Ocak ayı sonuna kadar bu seviyelerde devam edeceğini belirtti. Aslında tüketici kredilerinde uzun vadede sorun yaşanabileceğinin sinyalleri geçmiş dönemde görülmeye başlamıştı. Hatta kriz çıkmadan önce sayfalarımıza konuk olan İstanbul Üniversitesi Öğretim Görevlilerinden Doç. Dr. Sadi Uzunoğlu, özetle şunları söylemişti:


“Bankacılar, faiz oranlarının daha çok düşeceğini düşünüyor. Tüketiciler de ihtiyaçlarını ertelemek yerine, kredi alma yolunu seçiyor. Ancak ben bu kadar çok tüketici kredilerine yönelinmesini yanlış buluyorum. Çünkü Türkiye çok hızlı gelişmeler yaşadı. Fakat bunların acısı önümüzdeki günlerde çıkmaya başlayacak. Ben önümüzdeki günlerde yoğun bir durgunluk ve buna bağlı olarak işsizlik yaşanacağını düşünüyorum. Tüketicilere de bu kredilerden yararlanırken çok dikkatli olmalarını tavsiye ediyorum. Ödemeyecekleri yükün altına girmesinler”.
Ancak, geçmişte yaşandığı gibi daha önce kullanılmış tüketici kredileri faiz oranlarında bir değişikliğe gidilmeyecek olması, kredi kullananları rahatlatıyor. Ancak, başka bir haber konusu olan sanayicilerin kullandıkları krediler de ise ne olacağı tam olarak bilinmiyor. Geçmişte olduğu gibi ticari kredilerin faizlerinde yükseliş olabilme ihtimali reel kesimi korkutuyor. Hatta, bazı sanayiciler ‘kredi faiz oranınızı yükselttik’ açıklamasıyla karşılaştı bile. Ancak sanayiciler şikayet konusunda ketum davranıyor. İmzalanan kredi sözleşmesindeki maddeler sanayicinin kolunu bağlıyor.


Krizden önce
Taşıt Konut Kredi Kartı
Banka adı 3-24 ay arası 3-24 ay arası Aylık

Garanti Bankası 3.50 3.15 5.50
Koçbank 3.25 3.35 6.25
Pamukbank 3.75 3.75 6.25
Demirbank 3.50 3.10 5.50
Finansbank 5.25 5.25 6.25
Krizden sonra

Taşıt Konut Kredi Kartı
Banka adı 3-24 ay arası 3-24 ay arası Aylık

Garanti Bankası 6.10 6.10 8
Koçbank 6 6 9
Pamukbank 8.75 8.75 8.75
Demirbank 5 5 12
Finansbank 5.75 5.25 9.50. (TREND)