Kimler malulen emekli olabilir

Çalışma sırasında iş kazası, meslek hastalığı ya da hastalık nedeniyle çalışma gücünün en az yüzde 60’ını kaybedenler malulen emekli olup emekli aylığı almaya hak kazanırlar. Aylık bağlanabilmesi için de sigortalının en az 10 yıl çalışmış olması, toplam 1800 gün prim ödemesi gerekiyor.

İşte Hürriyet gazetesi yazarı Noyan Doğan'ın bugünkü yazısı...

Okuyuculardan malullük, malullük aylığı ve vazife malullüğü ile ilgili çokça sorular alıyorum. Birkaç örnek vereyim. Bir okuyucum, “İşyerinde çalışırken rahatsızlığım nedeniyle tek böbreğimi aldılar, emekli olabilir miyim?” diye soruyor. Bir başka okuyucum, “Eşim meme kanseri, sol memesi alındı, emekli olabilir mi?” diye merak ediyor.

Bir işverene bağlı işçi olarak çalışanlar, kendi adına Bağ-Kurlu olarak çalışanlar ve kamu görevlileri; çalışma gücünü ya da iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle meslekte çalışma gücünün en az yüzde 60’ını kaybetmesi halinde malulen emekliliğe ya da bir başka deyişle sakatlık nedeniyle emekliliğe hak kazanıyor. Bu durumun da Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından tespit edilmesi gerekiyor. Şunu de belirteyim, çalışanların, hastanelerden ya da sağlık kuruluşlarından alacakları maluliyete ilişkin rapor malul sayılmak için yeterli değil. Çalışanın malul sayılabilmesi için çalışma gücünün ya da meslekte kazanma gücünün en az yüzde 60’ını kaybettiğinin SGK Sağlık Kurulunca tespit edilmesi gerekiyor ki, maaş bağlanabilsin.

NEREYE BAŞVURULACAK?

İş kazası ve meslek hastalıkları ile organ kayıplarını bir kenara bırakıyorum; malulen emekli olabilmek ve emekli aylığı alabilmek için listelenen belli hastalıkları var. Bazılarını sıralayayım: Kanser, beyin tümörü, Multiple Skleroz (MS), şizofreni, görme azlığı, parkinson, demans, epilepsi, anemi, behçet hastalığı, şeker hastalığı, karaciğer hastalıkları, kalp yetmezliği, kalp nakli, akciğer nakli, tüberküloz, AIDS, böbrek nakli, solunum sistemi hastalıkları, denge bozuklukları malulen emeklilik gerektiren hastalıklar arasında en üst sıralarda geliyor.

Peki, malullük aylığından yararlanmak için nereye, nasıl başvurulacak? Çalışan ya da işveren maluliyet durumunun tespiti için bulunduğu ildeki SGK il müdürlüğüne veya SGK merkezine yazılı olarak başvurabilir. Başvuru sonrası çalışanın yetkili sağlık kuruluşlarına ve sağlık kurullarına sevki yapılacak. Sağlık kuruluşlarının çalışanın maluliyeti ile ilgili düzenlediği rapor incelenecek ve ardından SGK Sağlık Kurulu karar verip, maluliyet durumunu kesinleştirecek. Böylece çalışan malulen emekli olup, emekli aylığı almaya hak kazanacak. Malullük aylığı; yeniden çalışmaya başlaması veya yapılan yeni bir kontrol sonrasında sakatlık durumunun ortadan kalkması halinde kesilir ve ödenmez.

MAAŞ HESAPLAMASI

Gelelim, malullük aylığının nasıl hesaplandığına. Çalışanın çalışma süresi içinde ödediği prim gün sayısı malulen emekli olduğunda alacağı maaşı yakından etkiliyor. Malullük aylığından yararlanabilmek için 1800 gün prim ödenmiş olması gerekiyor. Bağ-Kurlular için prim gün sayısı 9000 günden az ise 9000 gün üzerinden, eğer 9000 gün ve daha fazlaysa da toplam prim gün sayısı üzerinden maaş bağlanıyor.

İşçi statüsünde çalışanlar içinse prim gün sayısı 7200 günden az ise 7200 gün üzerinden, eğer 7200 günden fazla ile toplam prim gün sayısı üzerinden malullük aylığı hesaplaması yapılıyor.

NASIL EMEKLİ AYLIĞI ALACAKSINIZ?

Çalışanın, çalışma gücünün yüzde 60’ının kaybetmiş olması.
En az 10 yıldır sigortalı olması ve toplam 1800 gün uzun vadeli sigorta kolları primi ödemesi gerekiyor.
Çalışanın başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olduğuna karar verilirse sigortalılık süresi şartı aranmaksızın 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmalı.
Maluliyeti nedeniyle sigortalı olarak çalıştığı işten ayrılması gerekiyor.
Çalışan Bağ-Kurlu ise işyerinin faaliyetine son vermesi ve görevinden ayrılması gerekiyor.
Bağ-Kurluların SGK’ya genel sağlık sigortası primi dâhil, prim ve prime ilişkin borcunun olmaması gerekiyor.

KİMLER VAZİFE MALULÜ SAYILIYOR?

MALULEN emekliliğin dışında bir de vazife malullüğü var. Vazife malullüğü ise sadece kamu görevlileri yani devlet memurları için geçerli. Kamu görevlilerinin vazife sırasında ya da çalıştıkları kurum tarafından vazifeleri dışında görevlendirildikleri başka işlerde başlarına bir şey gelirse vazife malulü sayılıyorlar ve maaş bağlanıyor. Aynı şekilde kamu görevlileri çalıştıkları kurum tarafından sağlanan taşıtla işe gidiş gelişlerinde, işyerinde meydana gelen kazalarda zarar görürlerse vazife malulü sayılıyorlar. Bu şartlardan biri bile gerçekleşirse çalışan bağlı bulunduğu kuruma; işten ayrılanlar ise SGK Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne başvurabilirler.