Kıdem tazminatı ve iş güvencesi

1 -İş güvencesi hangi işçiler için geçerli?
Dokuz öğretim üyesi tarafından hazırlanan İş Güvencesi Yasa Taslağı’na göre, iş güvencesi 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçiler için geçerli olacak.

2 -Yeni tasarı nasıl bir iş güvencesi getiriyor?
İşverenin sendika üyeliği, sendikal faaliyetlere katılma, sendika temsilciliği, işveren aleyhine dava açma, ırk, renk, cinsiyet, medeni hal, hamilelik gibi nedenler için işçiyi işten çıkarması geçerli bir sebeb sayılmıyor. Bu nedenlerle işçinin işten çıkarılması halinde mahkemeye başvurma hakkı var. Mahkeme, işten çıkarmayı geçerli saymazsa işçiyi işe iade kararı veriyor. İşveren işe iade kararını uygulamazsa tazminat ödemekle yükümlü bulunuyor.

3 -Tazminat miktarı ne kadar?
İşveren, mahkemenin işe iade kararını uygulamadığı takdirde işçinin en az altı aylık en fazla bir yıllık ücreti tutarında bir tazminat ödemekle yükümlü. Tazminat miktarını mahkeme belirliyor.

4 -İşten çıkarmada geçerli neden nedir?
İşveren, bir işçiyi işten çıkarırken işçinin yeterliliğinden, davranışlarından ya da işletmenin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir nedeni yazılı olarak bildirmek ve belirtmek durumunda. Bu durumda işten çıkarılanlara sadece ihbar tazminatı ödeniyor.

5 -Kıdem tazminatı hangi koşulda verilecek?
Yeni taslağa göre, bundan böyle kıdem tazminatı, emeklilik, ölüm, malüllük ve toptan ödeme hallerinde Kıdem Tazminatı Fonu tarafından ödenecek. İş Güvencesi Yasası çıkana kadar olan dönemdeki kıdem tazminatı, işçinin son ücreti üzerinden işveren tarafından verilecek, daha sonraki dönemi ise fon üstleniyor. Örneğin İş Güvencesi Yasası, 1 Haziran 2001’de çıkmış olsun. A işyerinde beş yıllık kıdemi bulunan bir işçi, yasa çıktıktan iki yıl sonra işten çıkarılmış olsun. Bu durumda bu kişinin beş yıllık kıdem tazminatı işveren tarafından ödenecek, iki yıllık tazminatı ise ancak emekli olduğunda verilecek.

6 -İşçi, işsizlik süresince ne yapacak?
Halen mevcut uygulamaya göre, işçi işten çıkarıldığında koşullara göre ihbar ve kıdem tazminatı alıyor. Kıdem tazminatı tavanı, 663 milyon lira. Kıdem tazminatı, bu açıdan işçi için işsizlik döneminde bir ölçüde güvence oluyor. Yeni taslağa göre, geçmiş kıdem tazminatını bir tarafa bırakırsak işçi ancak emekliliğinde kıdem tazminatı alabilecek, bu arada geçen işsizlik süresince de işsizlik sigortası uyarınca bir işsizlik ödeneği alabilecek. Ancak işsizlik ödeneği asgari ücretin netini geçemiyor. Halen net asgari ücret 102 milyon lira. İşsizlik sigortası uygulaması da 1 Mart 2002’den itibaren başlıyor, işsizlik ödeneği de en fazla 10 ay ödeniyor.

7 -Çalışan emekli, tazminat alabilecek mi?
Emekli olup bir işyerinde hizmet akdine bağlı çalışanlar, ikinci kez emekli olamayacağı için Kıdem Tazminatı Fonu’ndan ancak malüllük ve ölüm hallerinde kıdem tazminatı alabilecekler. Yani, emekli olarak çalışan bir işçi, İş Güvencesi Yasası çıkana kadar olan süreye ilişkin kıdem tazminatı alabilecek, daha sonra işten çıkarılması halinde yeni dönem bir tazminat alamayacak.

8 -Emeklilikte tazminat miktarı ne kadar?
Emekli olunduğunda Kıdem Tazminatı Fonu’ndan verilecek kıdem tazminatının hesabında son aylık ücret değil, işçi adına işveren tarafından yatırılan primin son bir yıllık ortalaması ödenecek.

9 - Kıdem Tazminatı Fonu nedir?
Yeni taslağa göre, Çalışma Bakanlığı’ndan bir, işverenden iki, işçi kesiminden de bir temsilci olmak üzere dört kişiden oluşun Kıdem Tazminatı Fon Yönetimi kuruluyor.

10 -Fona ne kadar prim yatırılacak?
İşverenlerin Kıdem Tazminatı Fonu’na ödeyecekleri aylık prim miktarı, işçinin aylık kazancının yüzde 4’ünü geçmemek üzere Fon Yönetim Kurulu’nun önerisi üzerine Bakanlar Kurulu’nca belirlenecek. Fonda biriken paralar ve işçilerin kıdem tazminatı devlet güvencesinde olacak. Kıdem tazminatı, her yıla 30 gün üzerinden hesaplanacak.