Bankalar Aktiflerinin Yüzde 15`ini Kaybetti

Krizin müsebbibi de, önümüzdeki günlerde en çok etkilenecek olan da bankacılık sistemi...


İki haftadır Türkiye mali piyasalarını kasıp kavuran kriz, bankacılık sistemine acı bir deneyim daha yaşattı. Kriz ile birlikte bankacılık sistemi de - menkul kıymetler kaleminin toplam aktife oranının yüzde 30 olduğu ve bunların da yarı yarıya değer kaybettiği gözönüne alındığında - aktiflerinin yaklaşık yüzde 15`ini kaybetti. Bununla da sınırlı değil. Yüzde 2.2 ile tüketici kredileri veren sistemin yüzde 2000`lerle fonlama yapmasına bakıldığında buradaki zarar da ortaya çıkıyor. Bu arada, bir de önemli kayıp verildi. Bir büyük banka fona alındı. En iyimser tahmin ile 2001 yılı ortalarına kadar kısa vadeli faizlerin yüzde 100`lerin altını pek göremeyeceği gözönüne alındığında sistemin zarar yazmaya devam edeceği de görülüyor. 2001 yılına ciddi zararlar ile giren bankacılık sistemi şimdi nerede hata yaptığını tartışıyor. Yapılan hatalar ve yapılmayanlar doğrular sıralanıyor. Önümüzdeki yıl için çeşitli stratejiler çizen sektörün bu stratejileri de değişiyor böylece. Artık önümüzdeki yıl bir tamirat yılı olarak değerlendiriliyor.
Değerlendirmelerde ilk göze batan hata, TMSF`ye devredilen Demirbank`ın zor duruma düşmesine de neden olduğu söylenen aktif dağılımının yeniden gözden geçirilmesi oluyor. Neden olmasın ki? Yüzde 30-35 ile bono ve tahvil alan bankaların faizlerin yüzde 60-70`lere çıkması ile eriyen portföyleri en büyük derbeyi vurdu. Sistemin aktiflerinin ortalama yüzde 30`unun devlet iç borçlanma senedi olduğu gözöne alındığında zarar da ortaya çıkıyor. Bono portföyünün yarısı yani yüzde 15. Para cinsinden karşılığı ise 87 trilyonluk aktif toplama bakıldığında yaklaşık 12 trilyon.


Bu gelişmeden sonra artık bono portföylerini veya kredi portföylerini düzenlerken bankaların daha farklı davranacakları da ortaya çıkıyor. Faiz ve piyasa riskinin yaşanarak ve büyük kayıplar vererek öğrenilmesi acı olsa da bundan sonraki dönem için hem Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu`nun hem de bankaların kendi iç denetimleri ile kontrol sağlamaları tek kazanç olarak görünüyor. Uzun bir süredir konuşulan, ancak bir türlü hayata geçirilmeyen risk kontrolünün sağlanması için adımlar atılacağı da ufukta görünenler arasında.


MEVDUAT BANKACILIĞINA DÖNÜŞ;

Yukarıda saydıklarımızla birlikte başka ne tür gelişmelere sahne olacak bankacılık sektörü? Artık özellikle verilecek kredilerde daha ince eleyip sık dokunacağı kesin. Ancak faizlerin eski seviyelere gelmesinin zor olacağından hareketle birçok stratejinin değişmesi kaçınılmaz hale geldi. Faizlerin yüksek seyredecek olmasının yanında mevduat tabanı olan bankaların kriz ortamından daha kolay çıkmasının görülmesi mevduat bankacılığına daha fazla önem verilmesini sağlayacak. Hatta fona alınan Demirbank`ın bu ayağının eksikliğinin önemli olduğu vurgulanıyor. Krizin çıkma nedenini dışa açık, ama sığ olan sermeye piyasalarına bağlayan Pamukbank Hazine Müdürü Bilgehan Kuru Şube bankacılığı önem kazanacak çünkü bu krizde şube ağı ve mevduat tabanı olan bankalar daha kolay çıktı diyor. Operasyon yükü ağır görünse de bu dönemlerde mevduat bankacılığının öneminin ortaya çıktığını vurguluyor. Kuru`nun dikkat çektiği önemli bir nokta da risk kontrolu. Kuru, Bankalar bundan sonra risk yönetimine ağırlık verecekler. Sanıyorum bu konuda BDDK da bankaları zorlayacak diye konuşuyor. Kriz çıkmadan önceki dönem ile sonraki dönem stratejilerindeki bir değişme de kuşkusuz tüketici kredilerinde olacak. Zaten faizlerin yükseldiği ilk günlerde bankalar kredi vermeyi kesmiş ardından faiz oranlarını yüzde 10`lara çekmişti. Bilgehan Kuru da Bireysel kredi ritmi hızlı büyümüştü. Buraya verilecek keriler ticari ve kurumsal kredilere kayabilir. Ama her şeyden önce kredi kalitesine dikkat edilecek. Bireysel kredilerin önemli bir dezavantajı da faiz oranlarının değiştirilemez olması diye konuşuyor.


GÜVENCE YABANCI GETİRİR;

Bankaların yurtdışından aldıkları krediler dahil yüzde yüz devlet güvencesine alınması ise olumlu gelişmelerin işareti olarak görülüyor. Güvenceyle birlikte bankalar arası nakit akışının düzeleceğini ve böylece likidite sorununun çözüleceğini ifade eden bankacılık uzmanı İBAR Başkanı Selçuk Abaç, Bankaların yüzde yüz güvenceye alınması yurtdışından yeni kredi imkanları açacak. Güvence şartlar normalleşinceye kadar devam edecek. Sanıyorum 2001 yılı ortalarına kadar sürecek. O zamana kadar fondaki bankalar satılacak ve konsolidasyonlar da yaşanacak. Yani sistem tam rayına oturacak. Bunu bir hafta önce yapsaydık belki yaşadıklarımız da olmayacaktı diyor. Faizlerin bir süre daha yüksek gideceğini söyleyen Abaç, Kısa vadeli faizlerin yüksek olmasından dolayı paniğe kapılmayalım. Ama bunun uzun vadeli faizlere sıçramamasına dikkat edilmeli. Bu programa güvenilmediğini gösterir. Dünya Bankasının bankacılık sisteminin rehabilitasyonu için vereceği 5 milyar dolarlık kredi ve özelleştirmelerden sonuç alınması faizleri aşağı çekecek. Özelleştirmeden gelecek para likidite sorununu çözecek diyerek artık özelleştirmenin programın ana sorunu haline geldiğinin altını çiziyor.

Faizlerdeki yükselmenin bankaların bundan sonra bir önceki dönemde olduğu gibi devlete borç verip para kazanacağı anlamına gelmediğini kaydediyor Abaç, IMF parasının girmesi ile yavaş yavaş düşeceğini ancak eski düzeyine inmeyeceğini bildiriyor. Eskiden faizler enflasyonu azdırıyordu. Şimdi uzun vadeli faizler enflasyonun 10 puan üstünde kısa vadeliler ise daha yüksek olacak.Yüzde 100`ler civarı. Enflasyon rakamları görüldükçe düşecek diyor Abaç.


RİSK YÖNETİMİ;

Bankaların bundan sonra en fazla üzerinde duracakları bir diğer nokta risk yönetimi olacak. Avrupa Birliği`nde bu yıl bankalara uluslararası standartlarda risk yönetimi ve uygulanan yöntemin kamuoyuna açıklanması zorunluluğu getirildiğini de kaydeden Selçuk Abaç, şunları söylüyor: Ancak böyle bir şeffaflıkla bankalar ayakta kalacak. Sistemin kötü duruma düşmemesi için BDDK`nın da bunu yapacağını ve bundan sonra bankalar için yepyeni bir sayfa açılacağını düşünüyorum. Türk Ekonomi Bankası Sermaye Piyasaları Müdürü Tuğrul Özbakan da süratli bir şekilde uluslararası risk standartlarının uygulanmaya başlayacağını belirtiyor. Rekabet yüzünden bazı bankaların karlılığı çok büyük risk alarak elde ettiklerine değinen Özbakan, Bunun bankaları çok kötü duruma düşürdüğü görüldü. 2001 yılı gerek BDDK`nın gerekse bankaların kendi çalışmaları ile risk kontrol yılı olacak. İkinci önem verilecek alan verimlilik olacak. Verimliliğin önem kazanması ile sektörde işsizlik sorunu da yaşanabilir diye konuşuyor.


KREDİ ALMAK ARTIK ZOR;

Bireysel kredi oranlarının değiştirilemez olması kriz döneminde bankacıları oldukça düşündürmüştü. Çünkü krizle birlikte ticari ve kurumsal kredileri geri çağırmaya ya da faiz oranlarını yükseltmeye başlamışlardı bankalar. Ancak yıl başından itibaren düşük faiz oranları ile patlama yapan bireysel kredilerin faizlerinin yükseltilmesinin Tüketiciyi Koruma Kanunu`nda yasaklanması çok büyük zarar veriyordu bankalara. Bu yüzden bundan sonra gözden geçirilecek ve düzenleme yapılacak kalemlerin başında yer aldı tüketici kredileri. Yani artık ya çok yüksek faizlerle kredi alabileceğiz ya da muhtemelen kriterlerin de farklılaştırılması ile çok zor kredi alabileceğiz.


BİRLEŞMELER KAÇINILMAZ OLDU;

Kriz sonrası dönem için beklenen diğer gelişme birleşmelerin fiilen gerçekleşeceği. Zaten geçen hafta içinde 4 büyük bankaya küçük bankalarla birleşmeleri yönünde tavsiyede bulunulduğu kamuoyuna da yansıdı. Birleştirmelerin özendirilmesinin yanı sıra bankaların da ister mali yapılarını ister operasyon maliyetlerini acilen düşürme gereksiniminin birleşmeleri kısa sürede görmemizi sağlayacağı konuşuluyor.

AYAKTA KALANLAR BÜYÜYECEK;

Tuğrul ÖZBAKAN/TEB Sermaye Piyasaları Müdürü
BANKACILIK sistemi için sancılı bir dönem yaşanıyor.
BU ortamda ayakta kalan bankaların gelecekte çok büyük büyüme potansiyeli var.
PROGRAMIN sapmadığı görülünce 2001`de yabancıların banka almaları ve birleşmeler fiilen yaşanacak.SÜRATLİ bir şekilde uluslararası risk standarları uygulanacak. Artık çok büyük risk alarak karlılık sağlanmayacak. Gerek BDDK`nın yasal tedbirleri gerek bankaların kendi çalışmaları ile 2001 yılı oto risk kontrol yılı olacak.


PORTFÖYLERDE CİDDİ ZARARLAR VAR;

Nalan YAVAŞ BÖCÜGÖZ/ Pamukbank Menkul Kıymetler Müdürü

GÜNLÜK fonlamalar düşüş trendine girdi. Ama ay sonuna kadar yüzde 100`lerden aşağı inmez. Bu da verilen krediler ve alınan hazine bonosuna bakıldığında zarar yazmaya devam edecekleri anlamına geliyor.PORTFÖYLERDE ciddi zararlar oluştu. Bankalar 2001 yılına bu zararlarla girecek. Dolayısı ile daha temkinli ve dikkatli yaklaşacaklar. Kriz olmadıkça yüzde 30 maliyetle aldığı bonoyu 60-65 ile satmaya yanaşmayacaklar. Kredi verirken de aynı titizlik gösterilecek.
BU arada yabancıların ocak başından itibaren hızlı bir şekilde girmeye başlaması her şeyi düzeltebilir.

20 Haziran 2001 vadeli tahvilde bileşik faizin seyri.
24 Kasım 48.17
27 Kasım 47.04
28 Kasım 62.80
29 Kasım 55.06
30 Kasım 60.87
1 Aralık 107.70
4 Aralık 129.70
5 Aralık 105.05
06 Aralık 69.05
07 Aralık 65.74

İMKB repo piyasasında gecelik faizin seyri 27 Kasım 91

28 Kasım 200
29 Kasım 150
30 Kasım 155
1 Aralık 727
4 Aralık 1275
5 Aralık 268
6 Aralık 213
7 Aralık 180


NELER DEĞİŞECEK?

FAİZ oranları en az 2001 yılı ortalarına kadar yüksek seyredecek.

BANKALAR, şube ve mevduat bankacılığına dönüş yapacak.

KREDİ verirken ince elenip sık dokunacak. Artık kredi almak zorlaşacak.

ULUSLARARASI risk kontrolüne acil geçiş yapılacak.

AKTİF dağılımına önem verilecek. Artık tek bir enstrümana yönelinmeyecek.

BİRLEŞMELER fiilen yaşanmaya başlayacak.

SEKTÖRDE maliyetler daha ciddi şekilde kısılmaya çalışılacak. Bunun sonucu işsizlik açık bir şekilde görülecek. (PARA)