Karar alma cesareti

Bernanke, kitabında o dönemde finansal kurumlardan sırasıyla gelen kötü haberleri ve bu haberler geldiğinde kendi aralarında yaşadıkları tartışmaları ve sonuç olarak attıkları adımları anlatıyor. Kitapta bazı öz eleştiriler ve itiraflar da var ama ağırlıklı olarak Fed’e dönük birçok eleştiriye karşı savunma da söz konusu.

O dönemde ortaya çıkan likidite krizi nedeniyle birçok finansal kurum iflasın eşiğine gelmiş, hatta 158 yıllık Lehman Brothers, bu kaderden kaçamayarak batmıştı. ABD hükümeti ve FED’in birçok bankayı kurtarması o dönemde “kötüye kullanılabileceği” gerekçesi ile eleştirilmişti. Ekonomiye vereceği büyük hasar nedeni ile “batmasına izin verilemeyecek kadar büyük” banka ifadesi ile o dönemde tanışmıştık. Bernanke kitabında bu kurumlar kurtarılmasaydı, Büyük Buhran’dan büyük bir çöküş yaşanacağını, o dönemde başka çareleri olmadığını anlatıyor.

Kitabın en dikkat çekici bölümlerinden biri Lehman Brothers’ın batışı ile ilgili olan… Bernanke, aslında Lehman’ı kurtarma taraftarı olduğunu şöyle bir örnekle anlatıyor: “Onlara göre uyuklayan bir sigara tiryakisini kurtarmak, olsa olsa başkalarını da yatakta sigara içmeye teşvik ederdi. Fakat önce yangını söndürmek, sonra da sigara tiryakisini cezalandırmak ve eğer gerekirse yangına karşı güvenliği artıracak yeni kurallar getirmek ve uygulamak çok daha iyi bir yoldur.” Bernanke ve dönemin ABD Hazine Bakanı Henry Paulson Lehman’ın iflası sonrası yaptıkları açıklamalarda yapılabilecek bir şey kalmadığını, bunun bir tercih olmadığını söylemişlerdi ama kitabı okuyunca bunun doğru olmadığını ve piyasaları sakinleştirme amacı taşıdığını öğreniyoruz.

Bernanke’nin bir itirafı da konut balonu ile ilgili... 2007’de Ekonomi Ortak Komitesi önünde konuşurken kullandığı, “Eşik altı mortgage piyasalarındaki sorunların, ekonomi geneline ve finansal piyasalara etkisi kontrol altına alınabilecek gibi görünüyor” tahmininin hiçbir zaman peşini bırakmadığı ve kendisini müthiş sıkıntıya soktuğunu söylüyor.

Gelecekteki krizleri öngörebilmek adına geçmiş krizlerin neden çıktığını iyi anlamamız gerekiyor. Geçmiş krizlerin hangi araçlarla çözüldüğünü öğrenmeliyiz ki gelecekte ne yapılması gerektiğini bilelim. Bernanke de kitabında “Zaman zaman sanki sakızla ve bantla yapıştırıyormuş duygusu içinde olmamıza rağmen, bizim politikalarımız finansal paniklerle mücadelede geçmişte kullanılmış olan reçetelerden büyük ölçüde yararlandı ve sonuçta da krizi çözdü. Eğer çözemeseydik, tarihsel deneyimlerin işaret ettiği gibi, ülke bizim karşı koymak için mücadele verdiğimiz ve sabırla direndiğimiz bu çok ciddi durgunluktan çok daha kötü bir çöküş deneyimleyecekti“ diyor. Okumakta fayda var.